Forum

sayın arkadaşlar lokanta ve benzeri işletmelerin hepsi hizmet işletmeleridir ve ticari mal alım ve satım işletmeleri değildir ve zatende VUK.177,178.maddelerde açık ve net buna şu şekilde işaret eder alınan malzeme bir değişikliğe uğramadan satılıyorsa bu malzemeyi alıp satan işletmeler 153 nolu hesabı kullanırlar ve bu işletmelerde 150 hesapta kullanılmaz,ama alınan malzeme bir değişikliğe uğruyorsa ve alındığı gibi satılmıyorsa burda üretim vardır ve ya mal üretimidir veya hizmet üretimidir ve burda hizmet nedir durumu ortaya çıkıyor hemen,şimdi bir otelde oda ücreti,sauna,havuz,yeme içme vs.gibi verilen bu işlemler eğer bu otelde bütün olarak satılıyorsa ve müşteride buna bu şekilde ücret ödüyorsa yani tam pansiyon gibi o zaman bu işlemlerin hepsi hizmet vede hizmetinde tamamlayıcılarıdır bu kapsamda ,şimdi burdada lokantalarda verilen yemek,ekmek,su,meşrubat vs.gibi malzemeler bu verilen hizmetin tamamlayıcısıdır vede hizmettir ve lokantalar büfeler gibi veya marketler gibi veya bakkallar ve vs.gibi bu su,meşrubat ve ekmeği mal alımı satımı gibi alıp satmazlar ve hizmetin bir parçası olarak alırlar ve işte bu kapsamda bu hizmet işletmeleri TDHP.da 153 hesabı kullanmazlar ve ticari mal stoğu gibi işlemleride olmaz ve olmamalıdır,bu işletmeler 150 hesaba aldıkları malzemeleri ilk kayıt olarak yaparlar çünkü 150 hesap üretimde ilk madde malzemenin işlendiği hesaptır ve burdada hizmet üretimi vardır ve burda 740 hesaba hizmet görüldükçe alınır,şimdi böyle olursa nasıl stoğu veya vs.nasıl ayarlayacağız gibi söylenen sözler sayın arkadaşlar çok sağlıklı değil ve zaten 153 hesapla ilgili bir durum yokki neyin stoğunu ayarlayacaksınız bu kapsamda burda aylık veya 3 aylık müşterinize 150 hesaptaki alınan malzemenin kalanını soracaksınız ve oda size bunu çıkaracak ve sizde bu rakamı 740 hesaba atacaksınız ve sataılan hizmetin maliyeti ortaya çıkacak,şimdi hiç kimse bu nasıl olacak demesin eğer burda olması gerekeni ve doğruları arıyorsak ve artık meslekte gün geçtikçe cezalar açısından ağırlaşıyorsa o zaman mükellefleri bizler yönlendireceğiz ve onlar bizleri yönlendirmeyecek ve bu olursa değerimiz ve itibarımızda artar ve meslekte güzel yerlere gelir ve biraz mesleğimizi satalım ve işin zor noktasınıda mükellefler görsün,kolay gelsin.

YEMEK ÇEKLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

YEMEK ÇEKLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ



Yazarlar: SüleymanYÜKÇÜ*

GülşahUĞURLUEL**

Yaklaşım / Temmuz 2008 / Sayı: 187 den alıntıdır





I- GİRİŞ

Yemek çeki uygulaması son yıllarda çok yaygın olarak kullanılmakta olan bir yemek bedeli ödeme biçimidir. “Yemek çeki” kavramı sıkça kullanılmakta olmakla birlikte “yemek kuponu, yemek bileti” kavramları da yemek çeki kavramı yerine kullanılmaktadır.

Yemek çeki, koçanlı birbirini izleyen numaralı bilet biçiminde kullanılmasının yanında, artık günümüzde kredi kartı biçiminde manyetik kart şeklinde de kullanılmaktadır. Çalışanın yemek bedeli karta yüklenip personele verilip, personel yemek yediği restoranda kartı post makinesi fonksiyonu gören makinede okutarak yemek bedelini ödeyebilmektedir.

“Yemek çeki” kavramındaki çek kelimesi okuyucuyu yanıltmamalı, TTK’nın 692. maddesinde yer alan bankacılık sistemimizdeki çek kavramıyla bir ilişkisi yoktur. Muhasebe sisteminde portföyde bulunan yemek çeklerini veya yemek çeki sliplerini 101-Alınan Çekler Hesabında değil, 108-Diğer Hazır Değerler Hesabında izlemek gerekir.

Bu çalışmada çok yaygın olan yemek çeki uygulamasının muhasebeleştirilmesi konusuna netlik kazandırmak, tereddütleri ortadan kaldıracak önerilerde bulunmak amaçlanmıştır.

Yemek çeklerinin amacı dışında kullanılmasının sonuçları bu çalışma dışında bırakılmıştır.

II- YEMEK ÇEKİ SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ

Yemek çeki uygulamasında belli başlı dört taraf bulunmaktadır. Taraflar ve sistemdeki rolleri şöyle açıklanabilir[1].

Taraflar

- Yemek çeki firması: Yemek çeki organizasyonunu yürüten işletme.

- Müşteriler: Yemek çeki organizasyonundan personelini yararlandıran firmalar.

- Kullanıcılar: Müşteri firmalarda çalışan personel.

- Üye Kuruluşlar: Kullanıcılara yemek hizmeti veren restoran ve kafeler.

Müşteriler yemek çeki firmasına yemek çeki sipariş ederler. Siparişi verilen hizmet çek ve kartları yemek firması tarafından müşteri firmaya faturası ile birlikte teslim edilir.

Müşteriler yemek çeki firması ile hizmet sözleşmesi imzalayarak personelinin hizmet çek ve kartlarını kullanmasını sağlar.

Müşteri personeli, hizmet çeki ve kartlarını kullanarak yemek çeki firması hizmet ağında yer alan kuruluşların ürün ve hizmetlerinden yararlanır.

Üye kuruluşlar hizmet çeklerini ve kart harcamalarını (elektronik ortamda) yemek çeki firmasına geri döndürür. Kontrol edilen çeklerin ve kart harcamalarının tutarı üye kuruluşlara belirli tarihlerde ödenir.

III- YEMEK ÇEKİ UYGULAMASININ VERGİ VE SSK MEVZUATI KARŞISINDAKİ İSTİSNA TUTARI

GVK’nın 23. maddesinin 8. fıkrası uyarınca çalışana yemek verilmesi gelir vergisinden istisna edilmiştir.

İşverenlerce işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda ise ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şartıyla çalışan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2008 yılı için KDV hariç 9,00 YTL’si istisna kapsamında tutulmuş aşan kısım vergilendirilerek istisnaya sınırlama getirilmiştir.

Firmaların çalışanlarına yemek kuponu, yemek çeki vermek (Sodexho, Ticket, Multinet vb.) suretiyle civar lokantalarda yemek yemelerini sağlaması işyeri veya müştemilatı dışında yemek verilmesi anlamına gelmekte ve 9,00 YTL tutarındaki istisnanın uygulanabilmesi için ödemenin çalışana değil yemek verme hizmetini sağlayan firmaya yapılması gerekmektedir[2].

Personeline yemek fişi temin eden firma personelinin anlaşmalı lokantada yemek kuponu karşılığında yemek yemesi durumunda lokantalarca verilen, hizmet karşılığında yemek fişi satışı faaliyetinde bulunan firmaya yedi günlük süre içinde fatura düzenleneceğinden mükerrer belge düzenlemesini önlemek bakımından ayrıca, hizmetten faydalanan personele ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlemeyecektir. Bunun yerine dip koçanlı ve her iki tarafına müteselsil sıra numarası verilerek bastırılmış ve personel elinde bulunan kuponlar kullanılacaktır.

Personele yemek kuponu (Sodexho, Ticket, Multinet vb.) verilmesi durumunda bu çerçevede personele sağlanan menfaatin 2008 yılı için ücret bordrosunda istisna kapsamında olan kısmı gelir vergisi stopajı yönünden günlük KDV hariç 9,00 YTL, SSK primleri açısından ise günlük 1,22 YTL’dir[3].

IV- ÖRNEK

Yemek çeki uygulamasında A, B, C işletmeleri aşağıdaki rolleri üstlenmektedir.

A: Çalışanına yemek kuponu veren işletme.

B: Yemek çeki sağlayan firma.

C: Restoran işletme.

Bu işletmelere ilişkin aşağıdaki işlemler gerçekleşmiştir.

1. A işletmesi çalışanına yemek çeki vermek için, B işletmesinden 1.000 YTL+KDV’lik yemek çeki 7 gün vadeli olarak almış, portföyüne koymuştur.

2. A işletmesi ertesi gün yemek kuponlarının 600,00 YTL’lik kısmını çalışanlarına dağıtmıştır.

3. A işletmesi çalışanları C restoranında yemek yemişlerdir. C restoranı günlük yemek satışlarından 500 YTL’lik yemek çeki toplamıştır.

4. C restoranı hafta sonunda daha önce sözleşme yaptığı B yemek firmasına 500,00 YTL+KDV fatura kesmiştir. 500,00 YTL’ye satılan yemeğin maliyeti 350,00 YTL’dir.

5. B işletmesi C işletmesine 500,00 YTL’lik fatura karşılığında %7, %18 KDV dahil komisyon faturası kesmiştir.

6. B işletmesi hizmet üretimine ilişkin 200,00 YTL’lik personel gideri ve benzeri gider amortisman tahakkuku yapmıştır.

7. B işletmesi dönem sonunda hizmet üretim maliyetini tamamlamıştır.

A- İşletmesinin Kayıtları (Çalışanına yemek kuponu veren işletme)



1. Yemek kuponlarının satın alınması

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER
1.000


108.01 Portföydeki Yemek Çekleri



191 İNDİRİLECEK KDV
80


329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR

1.080

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––













2. Yemek çeklerinin çalışanlara verilmesi

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER
600


108.02 Çalışanlara Verilen Yemek

Çekleri



108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

600

108.01 Portföydeki Yemek Çekleri



–––––––––––––––––/–––––––––––––––––















3. Yemek yenildiğinde yapılması gereken kayıt

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
600


760 PAZ. SAT. DAĞ. GİDERLERİ



108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

600

108.02 Çalışanlara Verilen

Yemek Çekleri



–––––––––––––––––/–––––––––––––––––















B- İşletmesinin Kayıtları (yemek çeki sağlayan firma)

1. Yemek kuponu satılması

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

120 ALICILAR
1.080


600 YURT İÇİ SATIŞLAR

1.000

108.01 Yemek Çek Hizmeti

Satışları



391 HESAPLANAN KDV

80

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––















2. Restorandan gelen faturanın muhasebeleştirilmesi

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
500


191 İNDİRİLECEK KDV
40


320 SATICILAR

540

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––











3. Komisyon faturasının muhasebeleştirilmesi

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

120 ALICILAR
35


600 YURT İÇİ SATIŞLAR

29,66

391 HESAPLANAN KDV

5,34

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––













Sektörde yaygın uygulama fatura tutarının %7’sinin KDV dahil restoran işletmelere fatura kesilmesidir.

500,00 YTL x %7 = 35,00 YTL

35/1,18 = 29,66

4. Personel gideri ve benzeri gider yapılması, amortisman tahakkuku

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
200


257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR



320 SATICILAR



335 PERSONELE BORÇLAR

200

360 ÖD. VERGİ VE FONLAR



361 ÖD. SOS. GÜV. KESİNTİLERİ



–––––––––––––––––/–––––––––––––––––



















5. Hizmet üretim maliyetinin yansıtılması

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

622 SATILAN HİZMET MALİYETİ
700


741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

YANSITMA HESABI

700

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––













Hizmet üretim maliyeti ile yansıtma hesaplarının kapatılması

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

741 HİZ. ÜRT. MALİYETİ YANS. HS.
700


740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

700

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––











C işletmesinin kayıtları (Restoran)

1. Yemek yiyen müşteriden toplanan yemek çeklerinin muhasebeleştirilmesi

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

120 ALICILAR
540


120.01. Yemek Çeki Alacakları



382 KAZANILMAMIŞ GELİRLER

500

391 HESAPLANAN KDV

40

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––















Henüz faturası düzenlenmemiş tutarın satışlar ya da gelirler hesabında değil, ayrıca açılacak bir hesapta izlenmesi daha uygun olacaktır. Bu örnekte tekdüzen hesap planında yer almayan “382- Kazanılmamış Gelirler” hesabı kullanılmıştır[4].

2. B işletmesine toplanan yemek fişleri karşılığında fatura kesilmesi

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

382 KAZANILMAMIŞ GELİRLER
500


600 YURTİÇİ SATIŞLAR

500

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––











3. Yemek üretim maliyetinin muhasebeleştirilmesi

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
350


150 İLK MADDE MALZEME

350

100 KASA



–––––––––––––––––/–––––––––––––––––













4. Yemek üretim maliyetinin yansıtma kaydı

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

622 SATILAN HİZMET MALİYETİ
350


741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

YANSITMA HESABI

350

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––











5. Komisyon faturasının muhasebeleştirilmesi

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

760 PAZ. SAT. DAĞITIM. GİD.
29,66


191 İND. KDV
5,34


320 SATICILAR

35

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––













6. Dönem sonunda hizmet üretim maliyeti kaydının kapatılmasına ilişkin kayıt

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––

741 HİZ. ÜRT. MALİYETİ YANS. HS.
350


740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

350

–––––––––––––––––/–––––––––––––––––











V- SONUÇ

Yemek çeklerinin bu kadar yaygınlaşması sonucu birçok işletme yemek çeki kullanmaktadır. Bu yaygın uygulamanın kayıt altına alınması vergi hukuku açısından önem taşımaktadır. Yemek çeki sistemindeki tarafların bu kayıtları birbirinden farklılık göstermektedir.

Bu çalışmada yemek çeki sisteminde yer alan her üç taraf açısından, özün önceliği çerçevesinde muhasebeleştirme örneklerine yer verilmiştir.



--------------------------------------------------------------------------------

* Prof. Dr., Dokuz Eylül Ünv., İİBF, Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı

** Arş. Gör., Dokuz Eylül Ünv., İİBF, Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı

[1] http://www.sodexho.com.tr/tr/index.asp

[2] A. Murat YILDIZ, Vergide Gündemden Düşmeyen 100 Soru 100 Cevap, İzmir SMMMO, Nisan, 2008, s.15

[3] A. Murat YILDIZ, age, s.16

[4] Süleyman YÜKÇÜ, Finansal Muhasebe, İzmir 2006, s.672

--------------------------------------------------------------------------------
Hüseyin ÜST
S.M.M.M.

02-07-2008 11:47 PM Web Sayfasını Ziyeret Edin Tüm Mesajlarını Bul Alıntı Yaparak Cevapla

beyhansrn
Kullanıcıya Özel Mesaj Gönder
Kullanıcıya Mail Yolla
Kullanıcının Profiline Git
Kullanıcının Bütün Mesajlarını Bul

Müdavim Üye
*****




Mesajlar: 377
Tarih: Apr 2008
Üye no: 3718
Nerden: İSTANBUL
Rep Puanı: 9

PM (özel mesaj) göderMSN araciligi ile mesaj yollaYahoo araciligi ile mesaj yollaICQ araciligi ile mesaj yollaAIM araciligi ile mesaj yolla
Mesaj: #2RE: YEMEK ÇEKLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Peki işçi işten ayrılırken hesapladığımız kıdem ihbar yıllık izin ücretinin matrahına bu yemek bedeli dahil edilecekmi.

--------------------------------------------------------------------------------
Başarılarım, gençliğimdeki hayallerimin ürünüdür.
(Napoleon Bonaparte)

17-09-2008 02:58 PM Tüm Mesajlarını Bul Alıntı Yaparak Cevapla

GÜLDENN
Kullanıcıya Özel Mesaj Gönder
Kullanıcıya Mail Yolla
Kullanıcının Profiline Git
Kullanıcının Bütün Mesajlarını Bul

ADMİN SAĞ KOL




Mesajlar: 3,441
Tarih: Jul 2007
Üye no: 15
Nerden: Dünyalı
Rep Puanı: 40

PM (özel mesaj) göderMSN araciligi ile mesaj yollaYahoo araciligi ile mesaj yollaICQ araciligi ile mesaj yollaAIM araciligi ile mesaj yolla
Mesaj: #3RE: YEMEK ÇEKLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

NORMALDE İŞÇİLERE VERİLEN YEMEK BEDELLİ , MAAŞA İLAVE OLUR. BUNUN ÜZERİNDEN GELİR VERGİSİ +DAMGA VERGİSİ THK EDİLİR



--------------------------------------------------------------------------------
[Resim: iloveaccountinght4.gif]

17-09-2008 03:03 PM Web Sayfasını Ziyeret Edin Tüm Mesajlarını Bul Alıntı Yaparak Cevapla

hust59®
Kullanıcıya Özel Mesaj Gönder
Kullanıcıya Mail Yolla
Kullanıcının Profiline Git
Kullanıcının Bütün Mesajlarını Bul

İmtiyaz Sahibi
*******




Mesajlar: 5,314
Tarih: Jul 2007
Üye no: 4
Nerden: İstanbul / Bolu
Rep Puanı: 26

PM (özel mesaj) göderMSN araciligi ile mesaj yollaYahoo araciligi ile mesaj yollaICQ araciligi ile mesaj yollaAIM araciligi ile mesaj yolla
Mesaj: #4RE: YEMEK ÇEKLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

KIDEM TAZMİNATI HESABINDA MATRAH ÖLÇÜSÜ





Yazar: MahmutÇOLAK(*)

Yaklaşım Dergisi / Kasım 2007 / Sayı: 179



I- GİRİŞ

Bilindiği üzere, çalışma ve sosyal güvenlik hayatında matrah tespitleri konusunda hep tereddütler olmuş, matraha hangi ödemelerin dâhil edilip edilmeyeceği ile bunların ölçüsü sürekli olarak tartışılır hale gelmiştir. Sosyal güvenlik hayatında matrah tespiti “sigorta primine esas kazanç”ta, çalışma hayatında ise “kıdem tazminatı”nda kendilerini göstermişlerdir. Kıdem tazminatı matrahının tespitinde genel olarak ödemeler konusunda yani hangi ödemenin dâhil edilip edilmeyeceği genel olarak yargı kararları ışığında belirlenmiş ve uygulamada da kabul görmüştür.

Bu çalışmamızda, kıdem tazminatı matrahının tespitinde hangi ödemelerin dâhil edilip edilmeyeceği yargı kararları dikkate alınarak ödeme çeşidi bazında işlenmeye çalışılacaktır.

II- YASAL DAYANAK

1475 sayılı (eski) İş Kanunu-Madde 14 (1) (Değişik: 15.08.2002 – 4773/3.md) … bu maddede yer alan kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında 26. maddenin (4857 sayılı yeni İş Kanunu’ndaki karşılığı 32. madde (2)) birinci fıkrasında yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.

III- KIDEM TAZMİNATI MATRAHININ KAPSAMI VE KISTASI

Kıdem tazminatı matrahını, işçinin esas ücretinin yanında varsa işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler oluşturmaktadır. Matrah tespitinde, esas ücretin (4857/51. maddede tanımını bulan bahşiş, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti dahil) dışında ücret eklentilerinin dâhil edilip edilmeyeceği önem arz etmektedir.

Genel anlamda ücret eklentilerinin kıdem tazminatına esas ücrete dâhil edilebilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:

- İşçiye bir menfaat sağlanmış olmalı,

- Menfaat para ve para ile ölçülebilir nitelikte olmalı,

- Menfaat kanundan ya da akitten doğmalı,

- Menfaatler arızi olmamalıdır.

Yasa da, işçiye sağlanan menfaatlerin sürekli veya arızi nitelikte olmalarına ilişkin bir hüküm bulunmamasına rağmen, ilk 3008 sayılı İş Kanunu dönemindeki ortaya çıkan görüş farklılıkları sonucunda, Yargıtay’ın 15.05.1957 tarihli E.1956/13, K.1957/10 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı ile ücret eklentilerinin arızi nitelikte olmaması görüşü bugün de kabul görmüştür.

Gerek İş Mevzuatında gerekse de yargı kararlarında kavram olarak devamlılık ve arızilik açıklığa kavuşturulmuş olmadığından, bazı ücret ekleri ve ödemelerin devamlı nitelikte olup olmadıkları görüş ayrılıklarına yol açmıştır.

İşçiye kanun veya sözleşmeyle sağlanan menfaatin, belirli zaman aralıkları ile tekrar ödenmesi söz konusu ise, devamlılık niteliği taşıdığı kabul edilmelidir. Gerçekten de devamlılık, ödemenin periyodik olarak yapılması halinde ortaya çıkan bir niteliktir.

Arızi nitelikte ücret ekleri kıdem tazminatının hesabında nazara alınmaz….daimilik arz etmeyen ödemeler geniş anlamdaki ücret kavramına dahil olmadıkları için kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmazlar (3).

IV- ÖDEME ÇEŞİTLERİNİN KIDEM TAZMİNATI MATRAHI KARŞISINDAKİ DURUMLARI

1- İkramiye: İkramiyenin kaynağı bir kanun/sözleşme ve sürekli ödeme niteliği taşıyorsa kıdem tazminatı hesabında dikkate alınacaktır.

2– 6772 sayılı Kanun gereğince ödenen ilave tediye: 6772 sayılı İlave Tediye Kanunu ile öngörülen ve süreklilik niteliği taşıdığından Yasa ve sözleşmedeki sınırlar içinde kıdem tazminatının hesabına katılır.

3- Bahşiş: Yüzde usulüyle çalışan işyerleri dışındaki işyerlerinde, işçilere müşteriler tarafından verilen bahşişler bir düzene bağlanmışsa, yani alınan paralar işyerinde çalışan işçiler arasında paylaştırılıyorsa, bunlar bir ücret ekidir. Belirtilen şekilde toplanan ve dağıtımı yapılan bahşişlerin kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmesi gerekir. Zira bu şekilde düzene bağlanan menfaatler bir işe bağlı olarak üçüncü kişilerce ödenmesi, işin gereğinden ve işyerinin geleneğinden kaynaklanması, daimilik arz etmesi ve hesap edilebilir nitelikte olması nedeniyle, kıdem tazminatının hesabına dâhil edilebilmesinin tüm koşullarını içermektedir.

4- Yemek yardımı: Nakdi olarak yapılan yemek yardımı kıdem tazminatı hesabına dâhil edilir. Asıl ücrete para ile ölçülmesi mümkün ayni menfaatler de eklendiğinden, işçiye ayni olarak verilen yemeğin ise değeri hesaplanarak (işçiye verilen bir günlük yemeğin değeri hesaplanır.) kıdem tazminatı hesabına dâhil edilir. Bir ay içinde fiili olarak yapılan yemek yardımının toplam değeri 30’a bölünmek suretiyle, kıdem tazminatına esas bir günlük yemek ücreti bulunur.

5- Gıda yardımı: Ayni olarak yapılan gıda yardımının parasal değeri kıdem tazminatı hesabına dâhil edilecektir. Örneğin, sözleşme ile işçilere her ay iki kilo et verileceği kararlaştırıldığında, bu etin bedeli kıdem tazminatına esas geniş anlamda ücretin hesabına dâhil edilecektir.

6- Konut yardımı: Konut yardımı kıdem tazminatı hesabına dâhil edilir. Nakdi olarak yapılan konut yardımının bir güne isabet eden miktarı bulunarak, asıl ücrete eklenir. Eğer işçi, işverence kiralanan konutta oturuyorsa, işverenin ödediği miktarı esas alınır. İşverene ait konutta kira ödemeden oturuyorsa, konutun emsal kira bedelinin dikkate alınması gerekmektedir.

7- Vasıta (taşıt) ücreti: Vasıta ücreti kıdem tazminatı hesabına dâhil edilir. Hesaplamada vasıta ücreti adı altındaki ödemelerde fiili çalışma günleri için söz konusu olan ve o ay içinde verilen vasıta ücretinin bir günlük tutarının toplam 30 güne bölünmesi gerekir.

8- Giyecek yardımı: Birçok toplu iş sözleşmesinde görüldüğü gibi, işveren tarafından işçiye bir sosyal yardım olarak verileceği öngörülen elbiselik kumaş, ayakkabı, palto vb. giyeceklerin para olarak karşılıkları kıdem tazminatına esas ücrette göz önünde bulundurulacaktır.

9- Yakacak yardımı: Süreklilik arz eden ayni veya nakdi yakacak yardımı kıdem tazminatına esas ücretin hesabında göz önünde bulundurulur.

10- Çocuk yardımı: Çocuk yardımı kıdem tazminatı hesabına dâhil edilir. Aylık çocuk yardımının kıdem tazminatına yansımasında, çocuk adedine göre oluşan toplam miktarın bir ayı oluşturan gün sayısı olan 30’a bölünmesi gerekir.

11- Aile yardımı: Aile yardımı asıl ücretin eki olarak kabul edilmektedir. Kıdem tazminatının hesabında dikkate alınması gerekir.

12- Teşvik primi: Daimilik arz etmeyen ödemeler kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmez. Araç, gereç ve diğer ihtiyaç maddelerinin yıllık satışlarından elde edilen gelirlerin belirli bir oranının çalışanlara dağıtılması sebebiyle ödenen primler niteliği itibariyle daimilik arz eden ödemelerden değildir. Bu nedenle kıdem tazminatı hesabında ücrete yansıtılmaz (4).

13- Özendirme (teşvik) ikramiyesi: Teşvik ikramiyesi, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinin onbirinci fıkrasında yer alan geniş anlamdaki ücret kavramına dâhil değildir. Bu nedenle kıdem tazminatının hesabına esas ücrete dâhil edilemez.

14- İş elbisesi yardımı: İşçiye işçi sağlığı ve iş güvenliği mevzuatı uyarınca, yürütülen işin niteliği ve gereği dolayısıyla “kişisel koruma araçları” olarak işverence verilen iş gömleği, ayakkabısı, gözlüğü, eldiveni vb. bir ek ücret olarak kıdem tazminatında dikkate alınmaz. Hatta mevzuat ile tespit edilenlerin dışında toplu iş sözleşmesine konulan hükümlerle işçiye aynı amaçla, işyerinde ve işinde kullanmak üzere kişisel korunma amacı olan giyecek maddeleri verilmesi kararlaştırıldığında da, durumda bir değişiklik olmaz.

15- Öğrenim yardımı: Öğrenim (tahsil) yardımı, ödeme koşulları itibariyle kıdem tazminatına esas alınacak ücrete yansıyacak nitelikte olmadığından, kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmez.

16- İşyerinde kullanılmak üzere verilen sabun ve havlu: İşyerinde kullanılmak üzere verilen havlu ve sabun sosyal yardım niteliği taşımadığından kıdem tazminatı hesabına katılmazlar.

17- Fazla çalışma ücreti: Fazla çalışma ücreti devamlılık arz etmeyip, arızi nitelikte olduğundan kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmez.

18- Bayram harçlığı: Her bayramda düzenli olarak ödenmeyen bayram harçlığı kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmez. Ancak, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle belirlenen ve süreklilik arz eden bayram harçlığı kıdem tazminatına esas ücrete dâhil edilir.

19- Harcırah: Harcırah, işçinin normal yaşam ortamından uzakta çalışma zorunluluğunun sebep olabileceği arızi masrafları karşılama amacına yönelik olarak verilen ek ödemeler olup, geçici niteliktedir. Bu nedenle kıdem tazminatının hesabına esas alınacak geniş anlamdaki ücrete dâhil değildir.

20- Ölüm, doğum ve evlenme yardımı: Düzenli olarak yapılan bir ödeme olmadığı için kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmez.

21- Vekâleten yürütülen görev ücreti: Vekâlet edilen görev nedeniyle alınan farklı ücret daimilik arz etmeyip, geçici olarak ödenmektedir. Bu nedenle kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.

22- Sigorta primi işveren payı: Sigorta primi işveren payı brüt ücret dâhilinde olmayıp, kanunun işverene yüklediği ücret haricindeki bir yükümlülüktür. Bu nedenle, sigorta primi işveren payı kıdeme esas ücrete dâhil değildir.

23- Satış primi: Satış primi devamlılık ve kararlılık arz etmeyen bir ödemedir. Satış olmadığı zaman prim ödenmeyeceği belli olduğuna göre bu ödemenin kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması doğru olmaz.

24- Toplu iş sözleşmesi gereğince ödenen primler: Toplu iş sözleşmesi ile belirli pozisyonlarda çalışanlara fiilen çalışılan günler için ödenen primler, belirli miktarlarda olmadığı ve devamlılık gösteren ödemelerden sayılmadığı için ücrete yansıtılmaz.

25- İzin harçlığı: İzin harçlığı süreklilik arz etmediğinden kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmaz.

Kıdem Tazminatı Matrahına Dahil Edilecek/Edilmeyecek Ödemeler (5)

Dahil Edilecek Ödemeler
Dahil Edilmeyecek Ödemeler

Esas ücret
Fazla çalışma, çalışılan hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil, dini bayram, yıllık izin ücretleri

İkramiye (şartlı
Devamlılık göstermeyen primler, toplu iş sözleşmesi gereğince ödenen primler, seyahat, satış, taltif, hizmet, teşvik primleri

Bahşiş (şartlı
Sigorta/işsizlik sigortası primleri işveren hisseleri

Sürekli ödenen jestiyon ikramiyeleri
Yolluk (harcırah)

6772 sayılı Yasa’ya göre ödenen iki ikramiye (ilave tediye)
Evlenme, doğum, ölüm, doğal afet, askerlik, hastalık, iş arama, eğitim yardımları

Temettü
Bir defalık verilen ikramiyeler, jübile ikramiyesi, belirli sürelerde verilen teşvik (özendirme) ikramiyesi

Devamlı ödenen primler
Bayram harçlığı (şartlı

Kasa, unvan, imza, mali sorumluluk, yıpranma tazminatları
Ara dinlenme parası, ücretli izin parası

Ayakkabı veya bedeli
İhbar tazminatı

Gece zammı
Avans ödemesi

Vardiya primi
İşyeri kuruluş yıldönümü için verilen ödemeler

Makam tahsisatı
Gezici görev güvencesi

Yakacak yardımı
Demirbaş olarak verilen giyim eşyaları (iş elbisesi yardımı

Toplu taşım kartı
İşyerinde kullanılmak üzere verilen sabun, havlu

Gıda, aile, konut, yemek, taşıt yardımları (parasal değerleri hesap edilerek dâhil edilir.)
Vekâleten yürütülmekte olan görev için verilen ücret

Çocuk yardımı
İzin harçlığı

Kıdem zammı
Otel ve ev gideri olarak ödenen paralar

Pahalılık zammı




V- SONUÇ VE ÖNERİ

Görüleceği üzere, kıdem tazminatı matrahına dahil edilecek ödemelerin genel ölçüsü yasada belirlenmiş olup, menfaatin para/para ile ölçülebilirliği, yasa/sözleşmelerden kaynaklanabilirliği ile sürekliliği (bu unsur yerleşmiş yargı kararları ile uygulamaya yerleşmiştir.) şeklinde şartlarını çizmiştir. İşçiye kanun veya sözleşmeyle sağlanan menfaatin, belirli zaman aralıkları ile tekrar ödenmesi söz konusu ise, devamlılık niteliği taşıdığı kabul edilmelidir.

Asıl ücret kapsamında değerlendirilecek ödemeler, asıl ücret içerisinde değerlendirileceğinden ayrıca ikinci bir kez kıdem tazminatı matrahına dâhil edilememektedir. Örneğin, hafta tatili ücreti asıl ücrete dâhil olduğundan ayrıca kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmez. Esas sorun, ücret eklentilerinde ortaya çıkmaktadır. Ücret eklentilerinden hangilerinin matrah içinde değerlendirilip değerlendirilemeyeceği yukarıda belirtilen şartlar çerçevesinde karar verilecektir.

Yukarıda sayılan ödeme çeşitlerini artırmak mümkündür. Aslında, ödeme çeşitlerinin tek tek belirlenerek, belirlenen ödeme çeşitleri üzerinden işverenlerin ödeme yapabilmesi ve bu ödemelerin kıdem tazminatı matrahına dâhil edilip edilmeyeceği açık ve net olarak uygulamaya yerleştirilmelidir. Bu nitelikteki bir karmaşıklık bir nebze olsa da, sigorta primine esas kazanç matrahın tespitinde 4958 sayılı Yasa ile giderilmiştir. Buna benzer bir düzenleme de özellikle kıdem tazminatı matrahında yapılmalıdır. Gerçi, 1475/14. maddesinde genel olarak hangi tür ödemelerin dâhil edileceği hüküm altına alınmışsa da, ödemelerin sürekliliği/arıziliği konusunda açıklık bulunmamaktadır. Yapılması gereken, yasal bir değişiklikle konunun tereddüde meydan vermeyecek şekilde düzenlenmesi olmalıdır.



* Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

(1) 4857sayılı (yeni) İş Kanunu ile (eski) 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi hariç diğer tüm maddeleri yürürlükten kaldırılmış idi.

(2) Ücret ve ücretin ödenmesi

Madde 32- Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.

(3) YHGK’nın, 03.03.2004 tarih ve E. 2004/9-86, K. 2004/124 sayılı Kararı.

(4) YHGK’nın, 25.05.1988 tarih ve E. 1988/9-325, K. 1988/442 sayılı Kararı.

(5) Mahmut ÇOLAK, Tüm Yönleriyle İş Kanunu’nda Kıdem Tazminatı, Orion Yayınevi, Ankara 2007 (Ortak Çalışma)

Merhaba,
Konuyu bir örnekle açıklamak isterim

İşletme 5 çuval un alsın çuvalı 50 YTL den 250 ytl
1 kilo maya 100 ytl
1 kilo susam 100 ytl
1 kilo tuz 100 ytl
(KDV kayıtlarını yapmıyorum)
------------- / / -------------
150.01 un 250
150.02 maya 100
150.03 tuz 100
320 450
-----------/ / ----------------

üretimde 1 kişi çalışsın maliyeti 500 ytl
Garson 2 kişi çalışsın maliyeti 1000 ytl

------------- / / -------------
730 500
760 1000
360+361+100 1500
------------/ / ----------------

ÜRETİM KAYITLARI

O ay simit üretimi için
2 çuval un 100 ytl
500 gr maya 50 ytl
500 gr susam 50 ytl
500 gr tuz 50 ytl
--------------/ / --------------
710 250
150 250
------------- / / --------------
151 250

711 250
----------- / /-------------------
151 500
731 500
---------- / / -------------------
152 750
151 750
-------- / / --------------------
631 1000
761 1000
------ / / ----------------------
620 750
152 750
--------- / / -------------------

her ay bu şekilde üretim kayıtları yapılmalıdır.

yılsonunda
-------------- / / -------------
711 xxxx
710 xxxx
-------------/ / ----------------
731 xxxx
730 xxxx
------------ / / -----------------
761 xxxx
760 xxxx
----------- / / ------------------

yansıtma hesapları kapanır.

saygılarımla,

İŞLETME MALZEMELERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Yrd.Doç.Dr.Kudret Şevket SAYIN
D.E.Ü.İ.İ.B.F.İşletme Bölümü Muhasebe
Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

1. GİRİŞ
İşletme varlıkları dönen varlıklar ve duran varlıklar olarak iki temel bölümden oluşturmaktadır. Finansal yönetimde “işletme sermayesi” olarak da ifade edilen dönen varlıklar firmanın tam kapasite ile çalışabilmesi, üretime kesintisiz devam edebilmesi, iş hacmini genişletebilmesi, yükümlülüklerini karşılayamama riskini azaltması, olağanüstü durumlarda mali yönden zor durumlara düşmesini önlemesi, faaliyetini kârlı ve verimli biçimde yürütebilmesi açısından büyük önem taşır. Dolayısıyla stokların büyüklüğü, işletme sermayesinin yapısı ve etkin kullanılıp kullanılmadığı konusundaki değerlendirmeyi büyük ölçüde etkiler. Özellikle işletmenin mali analizinde, likidite ve stok devir hızı gibi oranlar, işletme hakkında ilgi taraflara yadsınamaz değerde bilgiler verir. Örneğin yüksek stok devir hızı (yeterli stok seviyesinde), işletmeye daha fazla kâr elde etme olanağı verir. Bilanço kalemlerinin, doğru sınıflandırmalarla gerçek değerleri yansıtmaları bu bakımdan önemlidir.
Bilânçodaki “stoklar” grubunun toplamı kadar, bu hesap grubunu oluşturan stokların niteliği de önemlidir. Çünkü finansal analizde stok yönetimiyle ilgili kararlarda, stokların niteliği, işletmede bulundurulma amaçları dikkate alınmalıdır. Bu nedenle stokları oluşturan hesap kalemlerinin, doğru olarak sınıflandırılmış ve değerlendirilmiş olması, stokların her an gerçek değerleriyle gösterilmesi önemlidir. Varlıkların doğru sınıflandırılarak mali tablolara yansıtılması kadar, muhasebenin varlıkların durumunu ve tutarını hesaplar aracılığıyla her an yansıtılabilmesi de, bir o kadar gereklidir.
Ancak uygulamada işletme malzemesi stoklarının, işletmelerin sanayi sektöründe ya da ticaret sektöründe olmasına göre farklı muhasebeleştirildiği, dolayısıyla mali tablolara da farklı yansıdığı gözlemlenmektedir. Bu çalışmanın amacı, farklı ve çelişkili olarak görülen bu kayıtların doğruluğunu irdelemek ve bize göre doğruluğunu kanıtlamaya çalıştığımız muhasebe kaydını önermektir.


2. STOKLAR
Stoklar, işletmenin normal faaliyet döneminde satılacak, tüketilecek veya faaliyetler içinde değişime uğrayacak maddi mallardır. Tanımdaki stok kavramı, gerek ticaret, gerek hizmet ve gerekse üretim işletmeleri açısında stokların anlamını kapsamaktadır.
Muhasebe Uygulamaları Esasları Genel Tebliği de bir hesap grubu olarak stokları, “...işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme, yarımamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur. Tebliğdeki bu açıklamada, “15 Stoklar” grubu altında yer alan ana hesaplarda muhasebeleştirilmesi gereken stokların “.. satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edinilen maddi varlıklar” dan oluştuğu; bu genel sıralama içerisinde aynı stokun ticaret işletmesi ya da endüstri işletmesi olmasına göre farklı nitelendirilmediği görülmektedir. Zaten stokların muhasebeleştirilmesi, işletmenin faaliyet konusuna göre değil, onun stok olarak taşıdığı özelliğe uygun bir stok hesabında muhasebeleştirilmesini gerektirir.
Tebliğdeki stok kapsamı çerisinde “tüketmek amacıyla” edinilen stokun işletme malzemesi olduğu açıktır. Çünkü işletme malzemesinin özelliği işletme bünyesinde tüketilmesidir. Yine stok kapsamının, ticari amaçla edinilen mallar ve üretimde kullanılacak ilk madde ve malzemelerle sınırlı kalmayıp, işletmede kullanım ya da satış süresi en çok bir yıl olacağı düşünülen tüm diğer stokları da içerdiği anlaşılmaktadır. Öyle ise, işletme faaliyetlerini sürdürebilmek amacıyla tüketilmek üzere satın alınan işletme malzemelerinin de tüketilene kadar bir stok niteliğinde olması sebebiyle “stoklar “grubu içinde yer alan “150. İlk Madde ve Malzeme hesabında muhasebeleştirilmesi uygun olacaktır.
Ancak uygulamada ve literatürdeki bazı kaynaklarda işletme malzemesi stoklarının muhasebeleştirilmesinde ve “150. İlk Madde ve Malzeme” hesabının kullanımında farklılıklar görülmektedir. Bir anlamda yanlışlıklara da neden olan bu ayrı uygulamalar, farklı sektörlerde faaliyetlerde bulunan işletmelerde stokların kapsamının doğru biçimde belirlenebilmesiyle giderilebilecektir.
2.1. İŞLETMELER İÇİN İLK MADDE VE MALZEME STOKLARI
İşletmeler için işletme malzemelerinin ortak özellikleri işletme faaliyeti sürecinde, işletme içinde tüketilecek olmalarıdır. Ancak işletme faaliyetleri endüstri, hizmet ya da ticaret işletmeleri olmalarına göre değişiklikler göstermektedir. Bu nedenle işletme malzemelerinin bir kısmı üretim işletmelerinde, ticaret işletmelerinden farklı amaçla alınmaktadırlar. Bu farklılık da sözkonusu işletme malzemelerinin giderleştirilmesinden kaynaklanmaktadır.
21.1. Endüstri İşletmeleri Bakımından İşletme Malzemesi
Endüstri işletmelerinde maliyet muhasebesi açısından üretimde kullanılan ilk madde ve malzeme giderleri aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:
İLK MADDE VE MALZEME
Direkt İlk Madde ve Malzeme Endirekt Malzeme
İlk Madde (Hammadde)Ve Malzeme Yardımcı Malzeme İşletme Malzemesi
Direkt ilk madde (hammadde) mamulün özünü oluşturan ve ne kadar tüketilerek mamulün bünyesinde ne kadar bulunduğu belirlenebilen ana maddedir . Örneğin imal edilen ahşap bir yemek odası takımının hammaddesi kereste türüdür. Bilindiği gibi mamul maliyetine yükleneceği zaman hammadde gideri 710. Direkt İlk madde ve Malzeme Gideri hesabında muhasebeleştirilmektedir.
Yardımcı malzeme ise, genel anlamda mamulün bünyesine girmekle birlikte mamulün ana unsuru olmayan malzemelerdir. Genelde yardımcı malzeme endirekt malzeme grubunda değerlendirilir. Ancak, maliyet gideri olarak yardımcı malzeme giderleri hesaplanırken, her mamul başına kullanım miktarı kesin olarak saptanabiliyorsa, 710. Direkt İlk madde ve Malzeme Gideri hesabında giderleştirilmesinin; yok eğer mamul birimi başına kullanılan miktar ve değeri net olarak saptanamıyor ve ancak bir dağıtım anahtarı kullanılarak mamule yüklenebiliyorsa bu yardımcı malzemelerin de endirekt malzeme gideri olarak 730. Genel Üretim Giderleri hesabında giderleştirilmesinin daha uygun olacağını söyleyebiliriz. Yemek takımı örneğinde kapak kulpları, kapak menteşeleri mamul birimi için standart adette olacağı için 710. Direkt İlk madde Ve Malzeme Gideri hesabında muhasebeleştirilebilirken, kullanılan boya vernik, tutkal, çivi ve vida gibi genel olarak o seri üretimde topluca kullanılan yardımcı maddeler de 730. Genel Üretim Giderleri hesabında muhasebeleştirilebilir.
Endüstri işletmeleri açısından işletme malzemesi üretimin aksamadan sürdürülebilmesi için yağlayıcı maddeler, makine yağı gibi tüketilmesi gereken maddelerdir.
O halde işletme malzemesi; üretim işlemi sırasında mamulün bünyesine girmemekle beraber onsuz da mamulün elde edilmesi olanaksız olan ve dolayısıyla üretimi kolaylaştıran her türlü malzeme olarak tanımlanabilir. Örneğimizdeki ahşap takımın üretimi sırasında kullanılan zımpara kağıdı, boya ve verniğin tatbikinde kullanılan fırça birer işletme malzemesi olduğu gibi, tam maliyet sistemini uygulayan işletmelerde örneğin işçi yemekhanesinde pişirilen yemek için kullanılan malzeme de 150. İlk Madde ve Malzeme hesabında muhasebeleştirilip, kullanıldıkça işletme malzemesi olarak 730. Genel Üretim Giderleri hesabında giderleştirilmelidir.
Yine endüstri işletmelerinde işletmenin üretim eyleminin yanısıra işletme faaliyetleri için tükettiği her türlü kırtasiye, temizlik, gıda, yakacak v.b. malzeme de 150. İlk Madde ve Malzeme hesabında stok olarak izlenmelidir. İşletme malzemesinin üretim amacı dışında tüketilen kısmı tüketildikleri fonksiyona göre “750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” veya “760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri” veya “770 Genel Yönetim Giderleri” hesabına borç yazılarak giderleştirilirler.
İşletme malzemesinin maliyet hesaplarına buraya kadarki kaydı, 7/A seçeneğine göre gösterilmiştir. Eğer işletme 7/B seçeneğini benimsemiş olsaydı, işletme malzemesinin hangi fonksiyonların gerçekleşmesi amacıyla tüketildiğine bakılmaksızın tüm işletme malzemesi tüketimi “790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri” hesabına borç kaydedilerek yapılacaktır. Bu hesap altındaki toplam işletme malzemesi giderlerinin üretim maliyeti ve gelir tablosu hesaplarına yansıtılarak aktarılması ise ayrıca düzenlenecek olan bir “maliyet dağıtım tablosu”nun yardımıyla sağlanabilecektir.
21.2. HİZMET İŞLETMELERİ BAKIMINDAN İŞLETME MALZEMESİ
Hizmet işletmeleri bakımından da işletme malzemesi, hizmetin sürdürülebilmesi için tüketilen malzemelerdir. Örneğin bir restaurant için mutfakta tüketilen yakacak (fuel oil, likid gaz v.b) malzemeler, temizlik malzemeleri, deterjan, kâğıt peçete v.b; sağlık işletmelerinde tüketilen tıbbi sarf malzemeleri (pamuk, gazlı bez, sargı bandı, enjektör v.b.) işletme malzemeleridir.
Hizmet işletmelerinde, hizmetin sunumuyla doğrudan ilgili olan ya da işletme olarak faaliyetini sürdürebilmek için tüketilmek zorunda olunan her türlü malzemenin, satın alındığında stok olarak 150. İlk Madde ve Malzeme hesabında muhasebeleştirilmesi gerekir. Tüketildikçe, hizmet sunumuyla doğrudan ilişkili olan ve hizmet maliyetine yansıtılacak olan işletme malzemeleri 740. Hizmet Üretim maliyeti hesabına, hizmet sunumu amacı dışında işletme faaliyetini sürdürebilmek amacıyla tüketilen işletme malzemeleri de, tüketildikleri amacın fonksiyonuna uygun olarak ya “750. Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabına, ya “760. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri” hesabına ya da “770. Genel Yönetim Giderleri” hesabına borç kaydedilerek giderleştirilirler. 7/B seçeneğinde yapılması gereken kayıtla ilgili açıklama “Endüstri İşletmeleri Bakımından İşletme Malzemesi” başlığı altında yapıldığı ve aynı yaklaşımın hizmet üretim işletmelerinde de geçerli olduğu için burada tekrarlanmamıştır.
21.3. TiCARET İŞLETMELERİ BAKIMINDAN İŞLETME MALZEMESİ
Ticaret işletmelerinde de kuşkusuz ki türlü kırtasiye, temizlik, gıda, yakacak v.b. işletme malzemesi tüketilmektedir. Yine bu işletme malzemelerinin genellikle toptan alınarak, stoklandığı da bir gerçektir. Ancak uygulamada büyük çoğunlukla, işletmenin ana faaliyet konusu “üretim” değilse bu stokların 150 nolu hesaba yazılmasının yanlış olduğu kanısı yaygındır ve bu hesabın “ilkmadde ve malzeme” sözleriyle isimlendirilmesi kanıt gösterilerek, sadece üretimde kullanmak amacıyla alınmış olan ilk madde ve malzemenin yazılacağı savunulmaktadır. Bu düşüncenin haklılığını varsayarak “150. İlk Madde ve Malzeme Hesabı” yerine kullanılacak hesabın ya da hesapların hangisi olabileceğini düşünelim. Bu soruya yanıt olarak da uygulamada kullanıldığı görülen hesaplara yapılan kayıtların doğruluğunu irdeleyelim.
2.2. İŞLETME MALZEMESİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Yukarıdaki paragraflarda, işletme malzemelerinin sektörel değişikliğe göre nasıl algılandığı belirtilmeye çalışıldı; özellikle sorunun ticaret işletmelerinde muhasebeleştirilmesinde olduğu görüldü. Genelde işletme malzemesi alındığında endüstri işletmelerinde stok hesaplarına kaydedilirken, diğer işletmeler de farklı hesaplarda muhasebeleştirilmektedir. Bu farklılık irdelenerek doğru muhasebe kaydının hangisi olduğu aşağıdaki başlıklar altında irdelenmeye çalışılmıştır.
22.1. İŞLETME MALZEMESİNİN GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABINDA MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Uygulamada çoğu kez işletme malzemesinin dönem içerisinde “770 Genel Yönetim Giderleri” hesabına borç kaydedilerek giderleştirildiği görülmektedir. İşletme malzemesinin alımı anında doğrudan bir gider hesabında muhasebeleştirilmesinin gerekçesi olarak “alınan malzemenin, içinde bulunulan dönem sonuna kadar tüketilerek zaten gider yazılacağı” savunması yapılmaktadır. Oysa bu uygulamayla, dönem içinde düzenlenecek olan aylık mizanlarda hesap tutarları ve hesap kalanları fiili durumu göstermeyecek, dolayısıyla bu da “dönemsellik kavramı”nın ve “tam açıklama kavramı”nın yanısıra 13 nolu muhasebe standardının da çiğnenmesi anlamına gelecektir. Çünkü, 13 nolu muhasebe standardı, “Stok, işletme faaliyetlerinde kullanılmak veya satılmak üzere bulundurulan fiziki varlıklardır.” ifadesi ile işletme malzemesinin de stoklar içerisinde gösterilmesi gerektiğini kastetmektedir. Dönem içinde doğrudan gider yazılmasıyla ortaya çıkacak bu hata bilânço gününde kullanılmayan işletme malzemesi stoklarının ilgili stok hesabına alınmasıyla giderilmiş olur. Ama bu, adeta sondan başa doğru bir işlem yapmaktır. Nitekim muhasebenin temel fonksiyonlarında birisi, işletmenin varlıklarındaki her türlü değişmeyi anında hassas biçimde izlemektir. Muhasebe bu değişimi anında ve hassas biçimde hesaplarına yansıtabildiği ölçüde fonksiyonunu o denli başarılı biçimde yerine getiriyor demektir; dolayısıyla işletmenin iç kontrol sisteminin yeterliliğinin de bir göstergesidir.
22.2. İŞLETME MALZEMESİNİN “DİĞER STOKLAR” HESABINDA MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Uygulamada bir başka yaklaşım da ticaret işletmelerinde, işletme malzemelerinin tüketilmeden önce mevcut olması sebebiyle stoklar arasında gösterilmesi gerektiği, ancak üretim işletmesi olmaması nedeniyle bunların “ilk madde ve malzeme” gibi düşünülemeyeceği savunularak; işletme malzemesi alımlarının “157. Diğer Stoklar” hesabında muhasebeleştirildiği görülmektedir. Oysa 1 nolu M.S.U.E.G.Tebliğine bakıldığında 157 no’lu Diğer Stoklar hesabının niteliği “Yukarıdaki stok kalemlerinin (150, 151, 152 ve 153 nolu hesaplar kastedilmektedir) hiçbirinin kapsamına alınamayan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesap grubunda yer alır.” biçiminde açıklanmaktadır. Bu açıklamadan da 157 no’lu Diğer Stoklar hesabının (varsa) artık ve hurdalar için ayrılmış olduğu ve bu tanımlamaya girmeyen işletme malzemeleri için kullanılamayacağı açık olarak anlaşılmaktadır.
Diğer yandan, işletme malzemesinin 157. Diğer Stoklar hesabına kaydedilerek, sonuçta stokların bilançoda doğru tutarla gösterilmiş olması da yeterli değildir. Çünkü ayrıntılı bilanço kalemlerinin ve dönem içi hesap kalanlarının açıklık ve doğruluk ilkeleri gereğini yerine getirmelidir.
22.3. İŞLETME MALZEMESİNİN “GELECEK DÖNEMLERE AİT GİDERLER” HESABINDA MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Bazı kaynaklarda dönem içerisinde alınan işletme malzemesinin doğrudan, 180 Gelecek Aylara Ait Giderler ya da “280. Gelecek Yıllara Ait Giderler” hesabına borç yazılarak stok karakterli hesabın, peşin bir gidermiş gibi aktifleştirildiği görülmektedir. Bu kayıtın da muhasebe mantığı yönünden ve kuramsal açıdan sakıncalı olduğunu savunmadan önce “gider, ödeme ve peşin ödenmiş gider” kavramlarına kısaca değinmekte yarar vardır.
Bilindiği gibi, aktif (işletme varlıkları mevcutlar ve alacaklar gibi iki temel unsurdan oluşur. Mevcutlar, işletmede fiilen var olan varlıklarken; alacaklar, bir mevcut olarak işletmeye sonradan gelecek olan, ya da gelecekte işletmeye yarar sağlayacak olan hakların parasal değeri olarak ifade edilir. Dolayısıyla varlıklar, mevcutlar ve maddi olmayan aktifler olarak da ifade edilebilmektedir.
Hakların bir kısmı, belirli vadeler sonunda işletmeye bir mevcut olarak dönecek olan varlıklar olurken, bir kısmı da aktifteki bir tükenişin, gerçekleştiği dönemde tamamının gider yazılması yerine, dönemlere dağıtılarak taksit taksit, (amorti edilerek) giderleştirilmesi amacıyla bir varlık unsuru imiş gibi aktifleştirilmiş giderlerdir.
Gider Kavramı;
Gider kavramıyla ilgili pek çok tanıma rastlamak olası; örneğin gider, bir hesap dönemindeki mal ve hizmet tüketiminin para karşılığı tutarıdır;
Giderler, ödemelerin “değer tüketimine yönelik dağılımıdır”.
Gider, işletmenin varlığını, faaliyetlerini sürdürebilmesi ve gelir elde edebilmesi için belli bir hesap döneminde kullandığı veya tükettiği mal veya hizmetlerin parasal değeridir.
Gider, işletme içinde gerek üretimle ilgili olarak, gerekse üretim dışında meydana gelmiş bulunan her türlü değer kayıplarıdır.
Yukarıdaki tanımlardan yola çıkarak bir tanım yapacak olursak; gider, işletmenin belirli bir dönem içerisinde aktifindeki bir varlığı gelir elde etmek veya bir başka fayda sağlamak amacıyla, o varlıktan aynı biçimde tekrar yararlanamamak üzere kullanmasının veya tüketmesinin parasal değeridir.
Tanımların ortak özelliği, işletmeye ait bir varlığın (mevcut ya da alacak olabilir) yok oluşu, işletmeden gidişidir. Bu yok oluş kullanım olarak bir başka varlığa dönüşüm biçiminde olabilir (hammaddenin kullanılarak mamule dönüşümü, maliyet gideri) ya da tükenme biçiminde olabilir (örneğin, yakıtın tüketimiyle ısı elde etme, kırtasiye kullanımıyla bir iş görme).
Ancak yukarıdaki tanımımızdan önceki, ikinci sıradaki tanımda “ödeme” kavramının da kullanıldığı görülmektedir. Özellikle maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi konusunda yazılmış olan eserlerde ödeme ve gider kavramlarının farklılığı irdelenerek vurgulanmaktadır. Bu kavramlar aynı zamanda finansal muhasebede mali nitelikli işlemlerin doğru olarak irdelenebilmesi için de bilinmesi ve dikkate alınması gereken kavramlardır.
Ödeme Kavramı;
Ödeme; bir malın, hizmetin yani bir faydanın satın alınması ya da bir borcun kapatılması için yapılan aktif çıkışıdır. Burada dikkat edilmesi gereken özellik, daha önceden alınmış ve hatta satılarak ya da tüketilerek bir şekilde faydaya dönüşmüş bir varlığın bedelinin sonradan ödenebileceği gibi (borç ödemesi), henüz elde edildiği halde ya da hak edildiği halde kullanılmamış veya tüketilmemiş bir mevcudun ya da hakkın önceden bedelinin ödenmesi konusudur. Yani yapılan ödeme döneme ait olmayabilir. Ama ödeme yapıldığı dönemde içerisinde bedeli ödenen varlık tüketilmiş de (gidere dönüşmüş de) olabilir . Giderde ise yaşanan dönem içerisinde bir aktif tükeniş ya da dönüşüm (kullanımdan dolayı söz konusudur. Hatta ödemesi henüz yapılmamış borçla alınmış bir varlık, gidere dönüşmüş olabilir ve o dönemin maliyet unsuru ya da faaliyet gideri olabilir.
“Peşin ödenmiş giderler satın alınmış fakat bilânçonun düzenlenme tarihinde tümü tüketilmemiş veya kullanılmamış bulunan hizmetleri veya iktisadi değerleri ifade ederler. Bu çeşit değer kayıpları özellikleri gereği giderdirler. Fakat sözkonusu faaliyet giderlerinin o faaliyet döneminin gideri olarak gider hesabına, tüketilmemiş kısmının ise peşin ödenmiş gider kalemi adı altında bilânçonun aktifine göndermek gerekecektir. Başlıca peşin ödenmiş gider kalemleri, peşin ödenmiş kira, peşin ödenmiş vergi, peşin ödenmiş reklam v.s. dir.”
Yukarıda tırnak içerisinde aynen alıntı yapılan eserdeki mantıktan ve kavram anlayışından eserin basıldığı günden bu yana bir değişiklik olmamıştır; olamaz da, çünkü kavramların niteliği ve işlevi değişmemiştir. Değişen, sadece bu kavramların tanımlanarak hesap isimlerinin belirlenmesi ve böylece tüm işletmeler için standart hale getirilmesidir. Yukarıdaki paragrafta peşin ödenmiş giderlere verilen örneklere dikkat edildiğinde hiç birisinin mevcut olmadığı, günümüzde bu ödemelerin “180.Gelecek aylara ait giderler” ve “280.Gelecek yıllara ait giderler” hesapları ile “193. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar” “295. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar” hesabında izlendiği hemen anımsanacaktır.
“180.Gelecek Aylara Ait Giderler” ve “280.Gelecek Yıllara Ait Giderler” hesabı gelecek dönemlerde kullanılacak bazı hakların ya da faydanın bedelinin şimdiden ödenmesi karşılığı çalışan hesaplardır. Zaten 1 nolu tebliğde de 180. Gelecek Aylara Ait Giderler hesabı “işletme tarafından peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek dönemlere ait giderlerin izlenmesi için kullanılan hesaptır” biçiminde açıklanmıştır.
Peşin yapılan ödemelerin gidere dönüşmesi gelecek dönemlerde olacaktır; o halde bu hesaplara yapılan kayıtlar gerçekten bir aktif tükenişin bedeli olarak yapılan gider kaydı değil, gelecek dönemde kullanılarak giderleşecek bir hakkın şimdiden satın alınması, bedelinin de peşin olarak ödemesidir. Gelecekte sağlanacak bir fayda için yapılan ödeme, bu dönem içinde bir nakit çıkışına neden olmuştur, ama bir gider değildir; gerekirse, geri talep edilebilecek bir hak (alacak) olarak değerlendirilebilir. (Örneğin, kira kontratının iptal edilerek peşin ödenen kira bedelinin mülk sahibinden istenmesi.)
Gerek peşin ödenen gider kavramıyla ilgili, gerekse “180.Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabının tebliğdeki niteliği ile ilgili açıklamalarda, bu hesabın işletmede henüz kullanılmamış ya da tüketilmemiş herhangi bir stokun, hele hele gelecek bir zaman içinde tüketilecek işletme malzemesi stokunun yazılabileceği konusunda bir ifade ya da ima dahi yoktur. Öyle ise ne tür işletme olursa olsun işletme malzemesi stoklarının “180.Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabında muhasebeleştirilmesi en azından hesapların ve mali tabloların tam açıklık ve doğruluk ilkesini çiğnemektir. Ayrıca muhasebenin temel mantığı içerisinde aktifi oluşturan mevcutlar ve alacaklar bölüşümü de gözardı edilerek, mevcut bir değer alacak (bir hak) olarak kabul edilmiş olmaktadır.
22.4. İŞLETME MALZEMESİ STOKLARININ “İLK MADDE VE MALZEME” HESABINDA MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Çalışmanın bu bölümüne kadar, işletme malzemesi alımlarının değişik kayıtlarının hatalı olduğu açıklanmaya çalışılarak, işletme malzemelerinin tüketilmeden önce işletmenin mevcut varlıkları olarak nitelenmesi gerektiği vurgulandı. Ticaret işletmelerinde de işletme faaliyeti içinde veya faaliyet dışında bir amaçla tüketilecek işletme malzemesinin stoklar grubu içerisinde değerlendirilmesi ve “150 İlk Madde ve Malzeme“ hesabında muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.
“İşletmeye hizmet süresi ne olursa olsun, işletme faaliyetleri için gerekli bulunan mal ve hizmetlerin hepsi, elde edildikçe işletmenin aktiflerini teşkil eder......Böylece, tevzi (dağıtım) kamyonu için satın alınan benzinle dolu bir varil, satın alındığı anda, müşterilere mal tevzi ederken bir iki gün içinde tamamen istihlâk edilecek olmakla beraber, yine de elde edilen bir aktif kalemini teşkil eder."
Alıntının yapıldığı ve ilk baskısı 1938 yılında yapılan bu eserde, o yıllarda bile muhasebenin anlık doğru bilgi vermesi gereği ve gereksinimi sonucu cari dönemde tüketilecek stokların aktifleştirilmesinin önemi üzerinde durulmaktadır. Bu çok doğaldır; çünkü muhasebenin fonksiyonu tarihi süreç içerisinde değişmemiş, eksilmemiş ama artarak gelişmektedir. Bu paragrafta, alınan benzinin tüketilmeden giderleştirilmeyip, aktifleştirilmesinin gerektiği belirtilmektedir. “İşletme malzemesi de alındığında tüketilmeden önce 180 Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına kaydedilerek aktifleştirilmiştir.” biçiminde karşı sav sürülebilir. Ancak, işletme malzemesi tüketilene kadar stoklanabilir bir mevcuttur.
1 Nolu M.S.U.G.T’de 150 İlk Madde ve Malzeme hesabının niteliği şöyle açıklanmaktadır;
”Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır.
İşleyişi: Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedeli ile bu hesabın borcuna, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir.”
150 İlk Madde ve Malzeme hesabının kapsamında hangi tür stokların yer aldığı ve bunların tanımı şöyle verilebilir;
“Hammadde: İlk defa üzerinde değişim işlemleri uygulanan ve üretilen şeyin bünyesini oluşturan maddeler(kumaş üretiminde pamuk gibi)
İlk madde: Üzerinde değişim işlemleri uygulanan ve üretilen şeyin bünyesini oluşturmamakla birlikte üretilmesine katkıda bulunan maddeler (kumaş üretiminde iplik gibi)
Yardımcı madde: Üretilen şeyin bünyesini oluşturmamakla birlikte, üretilmesine katkıda bulunan maddeler, (kumaş üretiminde boya gibi)
İşletme malzemesi: Mal ve hizmet üretim faaliyeti sırasında tüketilen maddeler(bakım işinde kullanılan yağ gibi)
Ambalaj malzemesi: Ürünün muhafaza edilmesi ve müşteriye ulaştırılması için bir defa kullanılan ve alıcıdan geri alınması söz konusu olmayan maddeler.(peynir üretiminde teneke gibi)
Diğer maddeler: İşletme çalışmaları sırasında tüketilen, yukarıda sayılanlar dışındaki maddeler (kırtasiye, ampul, sabun gibi)”
Çalışmanın daha önceki bölümlerinde yukarıdaki bazı kavramların tanım ve açıklamaları yapıldığı halde burada kaynak gösterilen eserden 150 no’lu hesap kapsamında geçen kavramlarla ilgili tanımlamalar özellikle alınmıştır. Çünkü gerek tebliğdeki açıklamalarda gerekse alıntı yapılan eserdeki tanımlamalarda 150 no’lu hesabın, salt üretim işletmelerinde ve üretimde kullanılacak, tüketilecek madde ve malzeme stoklarının kaydedileceği kanısını uyandıracak bir ifade bulunmamaktadır. Ancak bizim daha önce yaptığımız işletme malzemesi tanımı, alıntı yaptığımız eserdeki sınıflandırmaya göre “diğer malzeme” kapsamında yer almaktadır. Kuşkusuz bu bir sorun değildir, çünkü farklılık aynı ana hesabın altında açılacak olan yardımcı hesap adında görülmektedir. Yani ticaret işletmeleri, faaliyetleri sırasında tüketmek üzere aldıkları malzemeleri ister “işletme malzemesi” isterse “diğer madde” olarak nitelesin her koşulda 150 İlk Madde ve Malzeme hesabına stok kayıt etmek durumundadırlar. Zaten, üretim yapan bir işletme de, örneğin yakacak maddesini ilk madde ve malzeme hesabına borç yazarak stoklara alıp, tüketilen kısmı kadar değeri genel üretim giderleri ve faaliyet giderleri hesaplarına gider yazmak hatalı olmazken, aynı yakacak maddesini ticaret işletmesinde stok gibi görmeyip, gelecek döneme ait bir giderin bedelinin şimdi ödenmesi gibi düşünerek, mevcut olan yakacak maddesini yok saymak, ilk madde ve malzeme hesabına kaydının hatalı olduğunu savunmak bir ikilemdir.
Tebliğde hesabın işleyişi hakkındaki açıklamada tanımda sıralanan “..hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi ve diğer malzemelerin üretim amacı dışında da değerlendirilebileceği “....üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına yazılır” İfadesinden de, bu hesabın üretim amacı dışında elde tutulan malzemeler için de kullanılacağı anlaşılmaktadır.
İlk madde ve malzeme hesabının borç ve alacak tarafları aşağıdaki gibi çalışır;
150- İLK MADDE VE MALZEME HESABI
BORC ALACAK
Dönem Başı Stoku Üretim işletmelerinde üretimle doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılan/tüketilen ilkmadde, malzeme, yardımcı malzeme, ambalaj malzemesi, işletme malzemeleri,
Üretim veya diğer faaliyetlerde (ticari faaliyet konusunda, olağan ve olağandışı diğer faaliyet konusunda) kullanmak ya da tüketmek üzere satın alınan ilkmadde, yardımcı madde, işletme malzemesi ve diğer malzemelerin alış bedelleri Ticaret işletmelerinde, faaliyetle doğrudan yada dolaylı olarak tüketilen işletme malzemeleri
İşletmeye mal ediliş sırasında yapılan komisyon, nakliye, sigorta, boşaltma, montaj ve alım sonrası olumsuz kur farkları Alış iadeleri
Envanter günündeki sayım ve tesellüm fazlaları Envanter günündeki sayım ve tesellüm noksanları,
Gelecek yıllar ihtiyacı stoklardan, dönem stoklarına yapılan devir Yabancı para üzerinden satın alımlardan sonra ortaya çıkan olumlu kur farkları
Gelecek yıllar ihtiyacı stoklar/ elden çıkarılacak stoklar hesabına devredilenler ile ihtiyaç fazlalığı, tasfiye v.b nedenlerle satılan ilk madde ve tüm malzemeler
Üretimden çekilen ya da geri gelen ilk madde, malzeme ve yardımcı malzemeler. Dönem Sonu Stoku

Buna göre, işletme malzemesi stokları 150 İlk Madde ve Malzeme hesabının altında aşağıda açılıma ya da amaca uygun biçimde gibi yardımcı hesaplar açılarak stok kaydedilebilir;
150. İlk Madde ve Malzeme Hesabı
150.01. İşletme Malzemesi
150.01.01. Kırtasiye Malzemesi
150.01.02. Temizlik Malzemesi
150.01.03. Yakacak Malzemesi
150.01.04. Ambalaj Malzemesi
150.01.05. Yiyecek Malzemesi
Kuşkusuz yukarıdaki alt hesap isimleri örnek olarak verilmiştir ve bu alt hesapların altında malzeme türlerine göre de alt hesaplar açmak olanaklıdır.
224.1. İŞLETME MALZEMESİNİN MUHASEBE KAYITLARI
İşletme malzemesi alındığında hem ticaret ve hizmet işletmelerinde hem de endüstri işletmelerinde “150 İlk Madde ve Malzeme” Hesabına yapılması gereken kayıt şöyle olacaktır;

150 İLKMADDE VE MALZEME HESABI XXX
191 İNDİRİLECEK K.D.V. HESABI XX
BİLANÇO HESABI XXX

İşletme malzemesinin tüketilen kısmı benimsenen stok değerleme yöntemlerinden (gerçek maliyet, aritmetik ortalama maliyet, LIFO veya LIFO yöntemlerinden) birine göre değerlenerek ilgili üretim ya da faaliyet gideri hesabına borç, işletme malzemesi stoku hesabına alacak kaydedilerek muhasebeleştirilir.


Endüstri İşletmelerinde İşletme Malzemesi Tüketiminin Kaydı
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
HESABI XXX
760 PAZARLAMA,SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
HESABI XXX
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI XXX
veya(7/B seçeneğine göre)
790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ XXXXXX
150. İLK MADDE VE MALZEME HESABI XXXXXX
150.01. İŞLETME MALZEMESİ
150.01.01. Kırtasiye Malzemesi
150.01.02. Temizlik Malzemesi
150.01.03. Yakacak Malzemesi
150.01.04. Ambalaj Malzemesi


Hizmet Üretim İşletmelerinde İşletme Malzemesi Tüketiminin Kaydı:

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
HESABI XXX
760 PAZARLAMA,SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
HESABI XXX
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI XXX
veya(7/B seçeneğine göre)
790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ XXXXXX
150. İLK MADDE VE MALZEME HESABI XXXXXX
150.01. İŞLETME MALZEMESİ
150.01.05. Yiyecek Malzemeleri
150.01.05.01. Sebzeler
150.01.05.02. Etler
150.01.05.03. Meyveler
150.01.05.04. İçecekler
150.01.05.....v.d.


Ticaret İşletmelerinde İşletme Malzemesi Tüketiminin Kaydı:

750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
HESABI XXX
760 PAZARLAMA,SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
HESABI XXX
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI XXX
veya(7/B seçeneğine göre)
790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ XXXXXX
150. İLK MADDE VE MALZEME HESABI XXXXXX
150.01. İŞLETME MALZEMESİ
150.01.01. Kırtasiye Malzemesi
150.01.02. Temizlik Malzemesi
150.01.03. Yakacak Malzemesi
150.01.04. Ambalaj Malzemesi
150.01.05. v.d.


Yukarıdaki muhasebe kaydı, ticari mallar ve hammadde stokları için tutulan stok kartları, işletme malzemesi stokları için de düzenlenmek süretiyle, işletme malzemesinin kullanıldığı tarihte gider yazılarak aralıksız envanter yöntemine göre muhasebeleştirilmesi olanaklıdır. Yine de uygulamada işletme malzemesinin her kullanımında, aralıksız envanter kaydına göre muhasebeleştirmek külfetli gelebilir. Bu durumda, bilânço günündeki sayım envanteri sonunda saptanan işletme malzemesi stoku, benimsenen değerleme yöntemine göre belirlenen birim maliyetle değerlenerek dönem sonu stok değeri hesaplanır. Hesaplanan dönem sonu işletme malzemesi stok değeri, işletme malzemesi hesabının borç toplamından çıkarılarak, dönem içerisinde tüketilen işletme malzemesi tutarı bulunur. Bulunan bu değerin ilgili gider hesabına borç, 150.İlkmadde ve Malzeme Hesabına alacak yazılarak aralıklı envanter yöntemine göre dönem sonunda giderleştirilmesi de olanaklıdır.
3. SONUÇ:
Muhasebe sürecinin tümünde genel kabul görmüş muhasebe ilke ve kavramları gözetilmesiyle muhasebe bilgilerinin doğru, açık ve konu hakkında ilgi tarafları aydınlatıcı bilgiler vermesi sağlanabilir. Mali tablolarda yer alan kalemler de M.S.U.G.Tebliğindeki hesap planında yer alan hesapların değerlerinden oluştuğuna göre, hesapların tebliğ hükümlerine uygun olarak çalıştırılması halinde dönem sonu bilgileri de doğru olarak elde edilmiş olacaktır.
İyi niyetle, ama bilgisizlik ya da yanlış anlamadan dolayı hesapların yanlış kullanımları sonucunda mali tablolardaki değerler de yanlış olacaktır. Ancak bilançoda gelecek dönemde tüketilerek gidere dönüşecek (dolayısıyla bir fon girişi) sağlamayacak bir stokun likidite analizinde dikkate alınıp alınmayacağı tartışılabilir. Eğer gidere dönüşecek stokların likidite analizinde dikkate alınmaması gerektiği yaklaşımıyla hareket edilecekse, kuşkusuz bu stok tutarının dönen varlık toplamından indirilmesiyle sorun giderilmiş olacaktır.
Sonuç olarak hesap planında yer alan her hesap, hangi tür işletme olursa olsun aynı anlamı taşımalıdır ve bir hesap tüm işletmelerde aynı amaçlar için kullanılmalıdır. Ancak hesap planını, bulunduğu sektördeki faaliyetine ve gereksinimine uygun olan alt hesaplardan oluşturmalıdır. Yani hesapların işlevini işletme kendi amacına uydurmamalı, amacına ve fonksiyonuna uygun hesaplar seçmelidir.

KAYNAKÇA
AKDOĞAN , Nalan; Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, Ankara-1995
AKDOĞAN, N. – O. SEVİLENGÜL; Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine Göre Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulaması,3.baskı,İstanbul SMMMO Yayınları no.7,İstanbul-1994
AKGÜÇ, Öztin; Finansal Yönetim, Muhasebe Enstitüsü Yayın no:63,6.baskı.Avcıol Yayınevi,İstanbul-1994.
BURSAL, Nasuhi; Maliyet Muhasebesi, İ.Ü.Yayın no;2191,İstanbul – 1976.
CEYLAN, Ali; İşletmelerde Finansal Yönetim, Ekin Kitabevi, Bursa-2000.
HAHN-WILKENS; Buchhaltung und Bilanz,R. Oldenburg Verlag GmbH, München-1990.
MPM – REFA,İş Etüdü Yöntem Bilgisi, Maliyet Muhasebesi İş Düzenleme Kitap 3, Ankara-1991
MPM-REFA.İş Etüdü Uygulamalarında Maliyet Muhasebesi, Ankara-1991.
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği,Sıra no:1 26.12.1998 gün 21447 Mükerrer Sayılı Resmi Gazete
PATON ve diğerleri; Muhasebenin temelleri (essentials of accounting), çev. Mustafa Aysan, İktisat Fak. İşletme İktisadı Enstitüsü Yayınları, Sermet Matbaası, İstanbul-1964.
PEKİNER, Kamuran; İşletme Denetimi, İstanbul Üniversitesi Yayın no:3271,Fatih Yayınevi İstanbul-1984.
USLU, Selçuk; Maliyet Muhasebesi, 2.baskı,Çözüm Yayıncılık, A.Ş. no:1,Ankara-1985.
Türkiye Muhasebe Standartları 2000 Türkiye Muhasebe Standartları ve Denetim Standartları Kurulu (TMUDESK),TÜRMOB Yayın No 95, TMUDESK seri no:2Ankara-2000.
YÜKÇÜ, Süleyman; Maliyet Muhasebesi, Anadolu Matbaacılık, İzmir-1998.

all of this too much com9ng all night is not cleaned up with a push broom coupled with a more clean. humans should not get a certain amount of scanners within order to paint aka clean your window glass externally; completely clean the entire ac pipe joints and additionally adjustments. It isn't feasible, nevertheless delivering this task for external manufactures has grown important and vital,