Forum

Dönem Sonu Kapanış Kayıtları
Yazar: ata | Kategori: Muhasebe | 13 Nisan 2009 Pazartesi 17:58

Yazıyı Paylaş

Yazıyı OylaBu çalışmada yalnızca muhasebe kayıt işlemleri esas alınmıştır.

1- Yukarıdaki işlemlere başlamadan önce ve bu işlemler bittikten sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanması
2- Maliyet ve gider yansıtma hesaplarına ait kayıtların yapılmasından sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanması
3- Yansıtma ve gider ile maliyet hesaplarının karşılaştırılarak kapatılmasından sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanması
4- 6 hesapların 690 hs kapatılmasından sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanması
İleride yapılacak çalışmalara için yardımcı olacaktır.


DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

Özün Önceliği Kavramı Açısından Yapılacaklar:

1- Vadesi yeni yıla ait olan çeklerin özünde senet niteliği taşıdığı için alacak senetlerine devredilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
121. Alacak Senetleri
121.90 Vadeli Çekler
101.10 Portföydeki Çekler
__________ … / .. ___________

2- Aynı nedenle vadesi yeni yıla ait olan verilen çeklerin borç senetleri hesabına devredilmesi gerekir.
__________ 31.12 .. ___________
103.xx Verilen Çekler
321.xx Borç Senetleri
321.90 Vadeli Çekler
____________ …./…. _____________

3- Alıcılar hesabında alacak bakiyesi veren cari hesapların (alıcılar hesabı borç karakterli bir hesaptır.) alınan sipariş avansları hesabına devredilmesi gerekir.
____________ 31.12 .. _____________
120.10 Yurtiçi Alıcılar
120.10.093 X Tekstil A.Ş.
340.xx Alınan Sipariş Avansları
10 TL avansları
001 …Firması
____________ … /…. _____________

4- Satıcılar hesabında borç bakiye veren firmalar varsa (normal olarak alacak bakiyeleri vermeleri gerekir.) verilen sipariş avanslarına devredilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
159.xx Verilen Sipariş Avansları
10 TL Avansları
001 ……Firması
320.10 Yurtiçi Satıcılar
320.10.11 A.2 Firma
____________ …./…. _____________





Yabancı Paralı Hesapların (Döviz) Yıl sonu İşlemleri:

1- Döviz kasası V.U.K.’ nun ilgili Genel Tebliğin 31.12 …. kuru (efektifler kuru) ile değerlendirilerek ortaya çıkacak olumlu fark kambiyo gelirlerine kaydedilir. (Döviz değerinin yükseleceği düşünülerek bu maddeler yapılmıştır.)
____________ 31.12 .. _____________
100.20 Döviz Kasası
646.xx Kambiyo Karları
646,..,…Döviz Gelirleri
____________ … /…. _____________


2- Kasa hariç diğer dövizli hesaplar V.U.K. ilgili Genel Tebliğinin 31.12. .. döviz alış kuru ile değerlendirilerek ortaya çıkan olumlu ve olumlu ve olumsuz farklar kambiyo karları veya zararları hesaplarına kaydedilmesi gerekir.

NOT: Yabancı paralı çek, senet, verilen avans ve alacaklar için ilgili hesaplar borçlandırılıp farklar “ 646-Kambiyo Karlarına” alacak yazılır. Yabancı paralı alınan avanslar, borçlar varsa kur farkları “656- Kambiyo Zararları “ hesabına borç ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

____________ 31.12 .. _____________
101.40 X Bankası Döviz Hesabı
646.xx Kambiyo Karları
646,..,…Döviz Gelirleri
____________ …. /….. _____________

3- Yabancı paralı alacaklar ilgili yıldaki ihracatlardan kaynaklanıyorsa 31.12…. kuruna göre doğan farklar 601 İhracat Hasılat hesabına alacak verilerek muhasebeleştirilir.

Dönemsellik Kavramı Açısından Yapılacaklar:

1- Yeni yıla ait olduğu halde cari yılın giderine yazılmış hesaplar varsa araştırılarak düzeltilmesi gerekir.(Yeni yıla ilişkin defter tasdik giderleri, sigorta poliçeleri, abonelik, noter harçları gibi)

____________ 31.12 .. _____________
180.xx Gelecek Aylara Ait Giderler
770.80.530 Noter Harçları Giderleri
____________ …. /.. .. _____________

2-Doğrudan gider yazıldığı halde sene sonunda tüketilmemiş malzemenin araştırılarak stoklara alınması gerekir.(Örnek: Sarf yazılan yardımcı malzeme)




____________ 31.12 .. _____________
157.xx Diğer Stoklar
760.70.471 Kırtasiye Giderleri
____________ …. /…. _____________

3- Gelecek yıllara ait olup cari yıla gelir yazılmış hesaplar varsa araştırılarak düzeltilmesi gerekir.(Peşin alınan kiralar gibi.)
____________ 31.12 .. _____________
649.30 Kira Gelirleri
380.xx Gelecek Aylara Ait Gelirler
____________ …. / .. _____________

4- Henüz belgesi gelmemiş ancak cari yıla ait tüm giderlerin tahakkuk ettirilmesi gerekir.(Elektrik, su, telefon gibi.)
____________ 31.12 .. _____________
770.80.300 Elektrik Giderleri
381.xx Gider Tahakkukları
____________ …. / .. _____________


Amortismanların Hesaplanması:

1- Maddi duran varlıklara ait amortismanların ayrılması gerekir.

____________ 01.03 .. _____________
İlgili 7’li maliyet ve gider hesapları
373.Maliyet Gid. Karş.
____________ …. / .. _____________

____________ 31.12 .. _____________
373. Maliyet Gid. Karş.
257.B.Amortismanlar
____________ …. / .. _____________

2-Maddi olmayan duran varlıklara amortisman uygulanması gerekir.
____________ 31.12 .. _____________
İlgili 7’li maliyet ve gider hesapları
373.Maliyet Gid. Karş.
____________ … / .. _____________

____________ 31.12 .. _____________
373.Maliyet Gid. Karş.
268.B.Amortismanlar
____________ … / .. _____________


3- Özel tükenmeye tabi varlıklara tükenme payı ayırmak gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
İlgili 7’li maliyet ve gider hesapları
278. B. Tükenme Payları
____________ … / .. _____________

4- Diğer duran varlıklara ait amortismanların ayrılması gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
İlgili hesaplar
299.B.Amortismanlar
____________ … / .. _____________

NOT: Binek otomobillerde kıst amortisman uygulanır.


Karşılıkların Ayrılmasıİhtiyatlık Kavramı Gereği):

1- Şüpheli ticari alacaklar karşılığının ayrılması gerekir. (İlgili olduğu dönemde vadesi geçtiği halde tahsil edilemeyen dava ve icra safhasındaki alacaklar ile bir defadan hazla istenmesine rağmen tahsil edilemeyen, dava açılmasına değmeyecek kadar küçük alacaklar (dava masrafı alacaktan fazla ise dava açılmasına değmeyecek kadar küçük alacaktır.) için şüpheli alacak karşılık karşılığı ayrılabilir. Teminatlı alacaklar için karşılık ayrılamaz.

____________ 31.12 .. _____________
128.xx Şüpheli Ticari Alacaklar
120/121.xx Alıcılar.
___________ … / .. _____________

____________ 31.12 .. _____________
654.xx Karşılık Giderleri
129.xx Şüpheli Ticari Alacaklar Karşı.
___________ … / .. _____________

2- Stoklarda rayice göre veya bozulma v.b. nedenlerle değer düşüklükleri varsa stok değer düşüklüklerinin ayrılması gerekir. Stok değer düşüklüğü için Takdir Komisyonu kararına göre ise dönem giderlerine şayet Takdir Komisyonun kararı yoksa KKEG kaydedilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
654.xx Karşılık Giderleri
158.xx Stok Değer Düş. Karşı.
____________ … / .. _____________
3. Reeskont İşlemleri: Varlıklar gerçek tasarruf değerleri ile görmek ilkesinden hareketle vadeli senetler reeskonta tabi tutulması gerekir. Vadeli çekler reeskonta tabi tutulmaz. Yabancı paralı senetler yıl sonu değerleme kuru ile değerlendirilir reeskonta tabi tutulmazlar, ancak 4369 sayılı yasa ile yapılan değişlikten sonra 1999 yılının değerleme gününde yabancı paralı senetlerde libor esas alınarak değerlemeye tabi tutulabileceklerdir. Avans mukabili alınan senetler de reeskonta tabi tutulmazlar. Reeskont hesaplamasında senedin üzerindeki faiz oranı esas alınacaktır. Senet üzerinde faiz oranı yoksa reeskont Merkez Bankasınca belirlenmiş ve yıl sonu itibariyle geçerli avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı tatbik edilecektir. Reeskont hesaplamasında iç ıskonto formülü kullanılacaktır.

Nominal Değer: Senedin üzerindeki yazılı değer.
Faiz Oranı : Merkez Bankası reeskont faiz oranı
Gün Sayısı : 31.12. ile senet vade tarihi arasındaki gün sayısı

Reeskont Tutarı: Nominal Değer x Faiz Oranı x Gün Sayısı

36.500 + (Faiz Oranı x Gün Sayısı

1- Alacak senetlerine reeskont uygulanması yapılabilir.
____________ 31.12 .. _____________
657.xx Reeskont Faiz Giderleri
122.xx Alacak Senetleri Reeskontu
____________ … / .. _____________

2- Verilen borç senetlerine reeskont uygulanması yapılabilir.
NOT: Alacak ve Borç senetlerine ancak birlikte reeskont yapılabilir.
____________ 31.12 .. _____________
322.xx Borç Senetleri Reeskontu
647.xx Reeskont Faiz Gelirleri
____________ … / .. _____________


Bir Yıllık Süreyle İlgili Yapacaklar (Bilanço İlkeleri):

1- 31.12.tarihinde 1 yıl veya daha kısa süreli varlıklar duran varlıklar içinde varsa dönen varlıklara devredilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
100’lü hesaplar
200’lü hesaplar
____________ … / .. _____________






2- 31.12.tarihinde 1 yıldan uzun süreli varlıklar dönen varlıklar içinde varsa duran varlıklara devredilmesi gerekir.
____________ 31.12 .. _____________
200’lü hesaplar
100’lü hesaplar
____________ … / .. _____________

3- 31.12… tarihinde 1 yıldan kısa süreli kaynaklar uzun vadeli yabancı kaynaklar içinde varsa kısa vadeli yabancı kaynaklara devredilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
400’lü hesaplar
300’lü hesaplar
____________ … / .. _____________

4- 31.12.tarihinde 1 yıldan uzun süreli kaynaklar kısa vadeli yabancı kaynaklar içinde varsa uzun vadeli yabancı kaynaklara devredilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
300’lü hesaplar
400’lü hesaplar
____________ …/ .. _____________


Satışların Maliyetlerinin Hesaplanması ve Giderlerin Devri:

1- Satılan mamuller maliyetinin hesaplanması
a- Yıl içinde 710.10.xxx Direkt İlk Madde Malzeme, 720.10.xxx Direkt İşçilik Giderleri ve 730.10.xxx Genel Üretim Giderleri hesaplarında biriken tutarlar, yansıtmalarıyla 151 hesaba devredilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
151.xx Yarı Mamuller-Üretim
711.Direkt İlk. Mad. Malz. Yansıtma Hesabı
721.Direkt İşçilik Yansıtma Hesabı
731.Genel Üretim Giderleri
____________ …/. .. _____________

b- Varsa yarı mamul tutarı 151 hesapta kalır. Farkı 152 hesaba devredilir.
____________ 31.12 .. _____________
152.xx Mamuller
151.xx Yarı Mamuller Üretim
____________ …./ …. _____________


c- Varsa mamul stokları 152 hesapta kalır. Farkı 620 hesaba devredilir.

____________ 31.12 .. _____________
620.xx Satılan Mamuller Maliyeti
151.xx Mamuller
____________ …../…. _____________

d- Yansıtma hesapları ana maliyet hesapları ile kapatılır.

____________ 31.12 .. _____________
711.Direkt İlk Mad. Malz.Yans. Hesap.
721.Direkt İşçilik Giderleri Yans. Hes.
731.Genel Üretim Giderleri Yans. Hes.
710.xx Direkt İlk Mad. Malz. Giderleri
720.xx Direkt İşçilik Giderleri
730.xx Genel Üretim Giderleri
____________ …./…. _____________

2- Satılan Ticari Mallar Maliyetinin Hesaplanması:


a- Yıl içinde 153 hesapta biriken tutarlardan yıl sonu mal stoklarına tekabül eden tutar 153 hesapta kalır. Farkı 621 hesaba devredilir.

____________ 31.12 .. _____________
621.xx Satılan Ticari Mallar Maliyeti
153.xx Ticari Mallar
____________ …./…. _____________




3- Satılan Hizmet Maliyetinin Hesaplanması:
a- Yıl içinde 740 hesapta biriken tutarlar yansıtma hesabıyla 622’ye devredilir.
____________ 31.12 .. _____________
622.xx Satılan Hizmet Maliyeti
741.xx Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı
____________ …/…. _____________

b- Yansıtma hesabı maliyet hesabı ile kapatılır.
____________ 31.12 .. _____________
741.xx Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı
740.xx Hizmet Üretim Maliyeti
____________ …/…. _____________


4- Giderlerin Devri:
a- Yıl içinde 700’lü gider hesaplarında biriken tutarlar yansıtma hesaplarıyla ilgili 600’lü hesaplara devredilir.

____________ 31.12 .. _____________
630.xx Araş. ve Geliştirme Giderleri
631.xx Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
632.xx Genel Yönetim Giderleri
660.xx Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri
661.xx Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri
751.xx Araş. ve Geliştirme Gid. Yansıtma Hes.
761.xx Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid. Yansıtma Hes.
771.xx Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hes.
781.xx Finansman Giderleri Yansıtma Hes.
____________ …. /…. _____________

b- Yansıtma hesapları gider ana hesaplarıyla kapatılır.

____________ 31.12 .. _____________
751.xx Araş. ve Geliş. Gid. Yansıtma Hes.
761.xx Paz. Satış ve Dağ. Gid. Yansıtma Hes.
771.xx Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hes.
781.xx Finansman Gid. Yansıtma Hes.
750. Araş. ve Geliş. Giderleri
760. Paz. Satış ve Dağ. Giderleri
770. Genel Yönetim Giderleri
780. Finansman Giderleri
____________ …. /.. .. _____________

Bu maddelerden sonra bütün 700’lü hesaplar kapanacaktır.


Gelir Tablosu Hesaplarının Kapatılması:

1- Hasılat, gelir ve kar hesaplarına borç (60. 64. 67 ile başlayan hesaplar ) 690 hesaba alacak yazılarak gelirler 690 Dönem Karı-Zararı hesabının alacağına (kar’a) devreder.

____________ 31.12 .. _____________
60 Brüt Satışlar
64 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir Ve Karlar
67 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar
690 Dönem Karı veya Zararı…….. gibi.
____________ … / .. _____________

2- Maliyet, gider ve zararlara ait hesaplara (61-62-63-65-66-68 ile başlayan hesaplara) alacak 690 hesaba borç yazılarak, giderler 690 Dönem Karı-Zararı hesabının borcuna (zararına) devredilir.

____________ 31.12 .. _____________
690 Dönem Karı veya Zararı
61 Satış İndirimleri
62 Satışların Maliyeti
63 Faaliyet Giderleri
65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar
66 Finansman Giderleri
68 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararları
____________ ….. /…. _____________

Şimdi 690 hariç bütün 6’lı hesapların bakiye vermemesi gerekir. 690 hesap borç bakiyesi veriyor ise zarar, alacak bakiyesi veriyorsa kardır. Eğer kar varsa bu karın vergisi hesaplanacaktır.(Muhasebe dışında) Vergi kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

3- 691 Dönem Karı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları hesabın aynı isimli 370 kod nolu bilanço hesabına devredilmesi gerekir.

__________ 31.12 .. _____________
691.Dönem Karı Vergi ve Diğ. Yasal Yük. Karş.
370. Dönem Karı Vergi ve Diğ. Yasal Yük. Karş.
____________ …. / .. _____________

4- 193 hesabın 371 hesaba devredilmesi gerekir. (193, 691’den büyükse sadece 691 kadarı devredilir.)

____________ 31.12 .. _____________
371.Dön.Kar.Peş.Öd.Vergi Diğer. Yükümlülükler
193.Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar
____________ …. / ….. _____________

5- Dönem karının (690 hesap) kapatılması gerekir.
____________ 31.12 .. _____________
690 Dönem Karı veya Zararı
691.Dönem Karı vergi ve Diğer. Yasal Yük. Karşı.
692.Dönem Net Karı
____________ …/…. _____________







6- 692 hesabın (Dönem Net Karı veya Zararı 590 hesaba devredilmesi gerekir.
____________ 31.12 .. _____________
692.Dönem Net Karı -Zararı
590.Dönem Net Karı
____________ 31.12 .. _____________
7- 690 hesapta zarar varsa 692 hesaba devredilir.

____________ 31.12 .. _____________
692.Dönem Net Karı-Zararı
690.Dönem Karı veya Zararı
____________ … / .. _____________

8- 692 hesabın 591 hesaba devredilmesi gerekir.

____________ 31.12 .. _____________
591.Dönem Net Zararı
692.Dönem Net Karı veya Zararı
____________ …. / .. _____________







YENİ YILDA YAPILACAK İŞLEMLER

1- Alacak senetlerine devredilen çeklerin tekrar çekler hesabına alınması gerekir.
____________01.01.. _____________
101.10 Portföydeki Çekler
121.90 Vadeli Çekler
____________ ../../.. _____________

2- Borç senetlerine devredilen çeklerin tekrar verilen çekler, hesabına alınması gerekir.
____________ 01.01.. _____________
321.xx Borç Senetleri
103.xx Verilen Çekler
____________ ../../.. _____________

3- Alınan sipariş avanslarına devredilen alıcıların alacak bakiyelerinin tekrar alıcılar hesabına alınması gerekir.
4- Verilen sipariş avanslarına devredilen satıcıların borç bakiyelerinin tekrar satıcılar hesabına alınması gerekir.

____________ 01.01.. _____________
320.10 Satıcılar
159.xx Verilen Sipariş Avansları
____________ ../../.. _____________

5- 122 Kod’ lu alacak senetleri reeskontu hesabının kapatılması gerekir.

____________ 01.01… _____________
122.xx Alacak Senetleri Reeskontu
647 Reeskont Faiz Gelirleri
____________ ../../.. _____________

6- 322 Kod’ lu borç senetleri reeskontu hesabının kapatılması gerekir.

____________ 01.01…_____________
657 Reeskont Faiz Giderleri
322 Borç Senetleri Reeskontu
____________ ../../.. _____________


7- 370 ve 371 hesap karşılaştırılarak ödenecek vergi çıkıyorsa 360 hesaba kaydedilmesi gerekir.

____________ 30.04 _____________
370 Dönem Karı Vergi Diğ. Yasal Yük. Karş.
371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğ. Yük.
360.90 Ödenecek Kurum Vergi Fonları
____________ ../../.. _____________

8- Dönem net karı (Limited Şirketinde ortaklar kurulu, Anonim Şirketlerde genel kurul kararına göre) ilgili hesaplara devredilir. (Örnek madde karın dağıtılmaması kararına göredir.)
____________ 01.01…_____________
590 Dönem Net Karı
540 Yasal Yedekler
570 Geçmiş Yıllar Karları
____________ ../../.. _____________

9- Dönem net zararı varsa 580 hesaba devredilmesi gerekir.

____________ 01.01.._____________
580 Geçmiş Yıllar Zararları
591 Dönem Net Zararı
____________ ../../.. _____________

Dönem Sonu Muhasebe ve Vergi Uygulamaları



1-ASMMMO Dönem sonu işlemleri semineri notları (Sakıp Şeker, YMM) (İndir)

2-ASMMMO Dönem sonu işlemleri semineri notları (Bünyamin Öztürk, YMM) (İndir)

3--Dönem sonu işlemlerinin vergisel boyutu (Murat AKAR, AVDB. Grup Müdürü



***



DÖNEM SONU İŞLEMLERİ VE KAPANIŞ KAYITLARINDA İNCE NOKTALAR



1-Kasa farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları

2-Değersiz alacaklar

3-Şüpheli alacaklar

4-Alacak-borç senetleri reeskontu

5-Dönem sonu stok sayım farkları

6-Amortisman uygulamalarına ilişkin notlar

7-Vergi ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları:

8-Dönem sonu kapanış işlemleri

9-Maliyet hesaplarının gelir hesaplarına aktarımı

10-Gelir tablosu hesaplarının kapatılması

ile

MUHASEBE İŞLEMLERİNE İLİŞKİN BAZI KAYIT ÖRNEKLERİ

-Dönem ayarlamaları

-Finansal Muhasebe

-Menkul Kıymetler

-Ticari Alacaklar

-Reeskontlar

-Stoklar-1

-Stoklar-2

-Stoklar-3



- Kasa farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları

Kasa hesabı işletmelerin nakit varlığını gösteren hesaplardan biri olup, yasal defter kayıtları üzerinden, kasa hesabının borcu ile alacağı arasındaki fark "kasa mevcudunu" verir.

İşletmede, dönem içinde veya yıl sonu sayımında kasa fazlalığı veya noksanı ortaya çıkmışsa ve bu tutarlar ilgili düzenleyici hesaplara alınmışsa, ilgili fark hesaplarının dönem sonunda kapatılması gerekir.

Kasa sayım noksanı

Fiili kasa mevcudu, kaydi mevcuttan az ise kasa noksanı söz konusudur. Kasa noksanının, GVK da yeralan "....sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmaz." hükmüne göre dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.

Kasa noksanlığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe kayıtlarında kullanılan hesap "197-Sayım ve Tesellüm Noksanları"dır. Anılan hesap geçici bir hesap olup, kapatılması gerekir. İşleyişi ise şu şekildedir:

_____________________31.12.2006 _______________

197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hs XX

100 Kasa Hs. XX

_____________________ / ________________________

- Kasa noksanlığının nedeni kasa sorumlusu ise;



_____________________31.12.2006 ________________

135 Personelden Alacaklar hs XX

197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hs XX

_____________________ / ________________________

Kasa noksanlığının nedeni çalınma ise veya neden bilinemiyorsa, hesap şu şekilde kapatılır;



_____________________31.12.2006 _________________

689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar hs XX



197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hs XX

_____________________ / ________________________



Kasadan para çalınması, normal ticari faaliyet sonucu ortaya çıkan bir zarar olmadığı için, bu şekilde ortaya çıkan kasa noksanlıklarının kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilmesi ve ticari kardan mali kara geçişte, ticari kara ilave edilmesi gerekir.



Kasa sayım fazlası

Fiili sayım sonucu kasa mevcudunun, yasal kayıtlara göre oluşan mevcuttan fazla olduğunun tespit edilmesi durumunda kasa fazlalığı söz konusudur. Kasa fazlalığı, bilanço aktifinde artışı ifade eder. Kasa fazlalığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe kayıtlarında kullanılan hesap "397. Sayım ve Tesellüm Fazlaları"dır. Bu geçici hesabın işleyişi şu şekildedir:

_____________________ 31.12.2006 __________________



100 Kasa Hs XX

397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs XX

_____________________ / ________________________

- Kasa fazlalığının nedeni bilenmiyorsa yapılması gereken kayıt;



_____________________ 31.12.2006 _________________

100 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs XX



671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar hs XX

_____________________ / ________________________





Değersiz alacaklar


VUK 322. md. göre “ kazai bir hükme veya kanaat getirici bir vesikaya göre artık tahsiline imkan kalmayan alacaklar değersiz alacaktır. Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve kayıtlı değerleri ile zarara geçirilerek yok edilirler’’.

Kanunun uygulamasında alacağın değersiz sayılması için kazai hükümle kasdedilen mahkeme kararıdır. Kanaat verici vesika ise, mahkeme tarafından verilmiş borçlu hakkındaki gaiplik kararı, icra takibatına ait dosyanın işlemden kaldırıldığını gösteren icra memurluğu yazısı, borçlunun ölümü ve mirasçılarının bulunmadığını kanıtlayan resmi soruşturma belgesi, Ticaret Mahkemesi tarafından borçlu hakkında verilmiş bulunan iflas kararı gibi belgelerdir.

Değersiz hale gelen alacaklar, değersiz hale geldikleri yıl kayıtlı değerleri ile zarara geçirilerek yok edilirler. Borçlu ile konkordato anlaşması yapılmış ise konkordato dışı kalan alacak kısmı değersiz alacak addolunur. Avans niteliğindeki bir alacağın değersiz alacak haline gelmesi nedeni ile karşılık yolu ile gider yazılması mümkün değildir.



Şüpheli alacaklar


VUK 323. md. göre ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartı ile ; dava veya icra safhasında bulunan alacaklar; yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen , borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar şüpheli alacak sayılır.

Şüpheli hale gelen alacaklar için değerleme gününde tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Teminatlı alacaklarda karşılık, alacağın teminatsız kısmı için ayrılır.

Şüpheli hale gelen alacaklar için dönem sonu kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.



Alacak şüpheli hale gelmişse;

____________ 31.12.2006 _________________

128 Şüpheli Alacaklar hs XX



120 Alıcılar hs XX

______________ / _____________________



Alacak için karşılık ayrılması

______________ 13.12.2006________________



654 Karşılık Giderleri hs XX

129 Şüpheli Al.Kar. hs XX

_________________ / ___________________





Alacak-borç senetleri reeskontu



Reeskont işlemi

Alacak ve borçlar VUK281 ve 285. md. göre mukayyet, yani deftere kayıtlı değerleriyle değerlenirler. Aynı Kanunun 264. md. göre tasarruf değeri, bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değeridir.

Teminata veya tahsile verilen senetler: Teminata veya tahsile verilen senetler de anılan şartları taşımak kaydıyla reeskont işlemine tabi tutulabilirler.

Şüpheli alacaklarda reeskont: Şüpheli alacaklar genel olarak vadesi geçmiş olan alacaklardır. Vadesi geçmemiş olsa dahi şüphelilik halinin kesinleşmesi ile birlikte sent muaccel hale geleceğinden bu tür senetler için dönem sonunda reeskont hesaplanmaz. Şartları taşıması halinde şüpheli alacak karşılığı ayrılır.

Avans niteliğindeki alacak senetlerinde reeskont: Dönem ticari kazancının tespitinde dikkate alınmayan (hasılat yazılmayan) senetlere dönem sonu itibariyle reeskont hesaplanmayacaktır. Hatır senedi de bu kapsamdadır.

Senetsiz alacaklarda reeskont: Senede bağlanmamış alacaklar için mali kanunlar açısından reeskont hesaplanmayacaktır. Bu tür alacaklar için hesaplanan reeskont giderleri KKEG olarak değerlendirilmelidir.

Vade içermeyen senetler: Vade içermeyen senetler reeskonta tabi tutulmayacaktır.

Katma Değer Vergisi alacakları: KDV, tahsil eden işletme için bir hasılat veya gelir unsuru değildir. İşletmenin fonksiyonu burada vergi tahsiline aracılıktır. Bu nedenle işletmelerin müşterilerinden olan senede bağlı KDV alacağı için reeskont hesaplanmayacaktır.



Dönem sonu stok sayım farkları



İşletmeler dönem sonlarında stoklarının fiili envanterini ve kaydi envanterini tespit eder. Farklılık bulunması halinde kaydi envanter fiili envanter seviyesine getirilmelidir. Değerlemede fiili envanter sonuçları dikkate alınmalıdır. Değerleme sonucu ortaya çıkan stok sayım noksanlıları ve fazlalıkları doğrudan gelir gider hesaplarına yansıtılmak yerine sebebi bulunana kadar 197 ve 397 no.lu hesaplarda takip edilmelidir.



Sebebi bulunamayan sayım fazlası

_______________31.12.2006 _______________

153 Ticari Mallar hs xx

397 Sayım Fazlası hs xx

_______________31.12.2006 _______________

397 Sayım Fazlası hs xx

679 Olağan Dışı Gelir ve Karlar hs xx

_______________ / _______________



Sebebi bulunamayan sayım noksanı



_______________31.12.2006 _______________

197 Sayım Noksanı hs xx

153 Ticari Mallar hs xx

_______________ 31.12.2006 _______________



689 Olağan Dışı Giderler hs xx

689 KDV’si xx

197 Sayım Noksanı hs xx

391 Hesaplanan KDV hs xx

_______________ / _______________



Sebebi bulunamayan stok sayım noksanına ilişkin KDV’nin ve noksan tutarının KV. matrahının tespitinde Kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacağı unutulmamalıdır.



Amortisman uygulamalarına ilişkin notlar



Amortisman yöntemleri



Normal Amortisman

Normal Amortisman yönteminde amortismanın uygulanacağı süre, 1(bir) rakamının sabit kıymetin aktife girdiği ilk yılında uygulanan amortisman oranına bölünmesi yoluyla bulunur.



Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman



Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman VUK’nun mükerrer 315. maddesi ile sadece bilanço usulüne göre defter tutan mükelleflere tanınmış bir haktır. Bu yöntemde mükellefler normal amortisman yönteminden farklı olarak sabit kıymetlerinin amortismanlarını kıymetin aktif değeri üzerinden değil, kıymetin aktif değerinden aynı kıymete ait birikmiş amortismanın çıkarılması yoluyla hesaplanan net defter değeri üzerinden ayırırlar. Ancak bu yöntemde uygulanan amortisman oranı normal amortisman yönteminde uygulanan oranın iki katıdır.



Amortisman Yöntemi Değişiklikleri



Başlangıçta azalan bakiyeler yöntemini seçenler için daha sonra normal yönteme geçmelerinde yasa açısından herhangi bir sakınca yoktur. Ancak, normal usulden azalan bakiyeler usulüne geçiş yasaklanmıştır.



Vergi ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları:



İşletmelerin cari dönemde kar elde etmeleri durumunda bu karlar üzerinden izleyen yıl içinde beyan edilip ödenecek kazanç vergileri için tek düzen hesap planı uyarınca vergi karşılığı tesis edilmesi ve dönem sonu bilançosunda (bilanço pasifinde) 370 nolu hesap kullanılarak gösterilmesi zorunludur. Vergi karşılığının hesaplanmasında kazanç vergileri üzerinden hesaplanacak stopaj ve fon tutarı dikkate alınacaktır. Bu vergi kurumlar vergisinin tahakkuk ettirilmesi ile kapatılır.



Örnek: bir işletme 2006 yılında 10,000- YTL tutarında mali kar elde etmiş ve 2.000-YTL tutarında geçici vergi ödemiştir.

____________________________31.2.2006 ____________________________

691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yükümlülükler Karşılıkları hs 2.000

370-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yüküm. Karş. hs 2.000

____________________________31.12.2006 ____________________________

371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükler 2.000

193- Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hs 2.000

____________________________ / ____________________________




Dönem sonu kapanış işlemleri



Maliyet hesaplarının gelir hesaplarına aktarımı


Maliyet hesaplarında bulunan giderler hesap dönemi sonunda yansıtma hesapları yolu ile ilgili gelir tablosu hesaplarına yansıtılır.



Maliyet Hesapları
Bilanço ve Sonuç Hesapları

Gider Hesapları
Yansıtma Hesapları
Bilanço ve Sonuç Hes.





710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri



720- Direkt İşçilik Giderleri



730- Genel Üretim Giderleri
711- Direkt İlk Madde ve Malz. Giderleri Yansıtma Hesabı

721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı

731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı
151- Yarı Mamüller Üretim Hesabı



152- Mamüller





740- Hizmet Üretim Maliyeti
741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı
622- Satılan Hizmet Maliyeti



170- Yıll. Yay.İnşaat ve Onarım Maliyetleri





750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri
751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı
630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri





760- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
761- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı
631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri





770- Genel Yönetim Giderleri
771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı
632- Genel Yönetim Giderleri





780- Finansman Giderleri
781- Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı
660- Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri



661- Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri




Yansıtma işleminden sonra maliyet hesapları ve ilgili yansıtma hesapları ters kayıtla kapatılır.



Gelir tablosu hesaplarının kapatılması


_______________ 31.12.2006 _______________

600 Yurtiçi Satışlar

601 Yurtdışı Satışlar

602 Diğer Gelirler

610 Satıştan İadeler

611 Satış İskontoları

612 Diğer İndirimler

620 Satılan Mamul Maliyeti

621 Satılan Ticari Mal Maliyeti

622 Satılan Hizmet Maliyeti

623 Diğer Satışları Maliyeti

630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri

631 Pazarlama S. Giderleri

632 Genel Yönetim Giderleri

640 İştiraklerden Temettü Gelirleri

641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri

642 Faiz Gelirleri

643 Komisyon Gelirleri

644 Konusu Kalmayan Karşılıklar

645 Menkul Kıymet Satış Karları

646 Kambiyo Karları

647 Reeskont Faiz Gelirleri

648 Borsa Değer Artış Karları

649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar

653 Komisyon Giderleri

654 Karşılık Giderleri

655 Menkul Kıymet Satış Zararları

656 Kambiyo Zararları

657 Reeskont Faiz Gideri

658 Borsa Değer Azalış Zararları

659 Diğer Olağan Giderler

660 Kısa Vadeli Borçlanma Gideri

661 Uzun Vadeli Borçlanma Gideri

679 Olağan Dışı Gelir

689 Olağan Dışı Giderler

690 Dönem Karı (Zararı

_______________ / _______________



Dönem karı üzerinden hesaplanacak vergiler için aşağıdaki kayıt yapılır:

_______________ 31.12.2006 _______________

691 Dönem K. Vergi ve yasal yük.

370 Dönem K.Vergi veY.Y.Karşılığı

_______________31.12.2006 _______________



Dönem net karına ulaşmak için aşağıdaki kayıt yapılır:

_______________ 31.12.2006 _______________

690 Dönem Karı

691 Dönem K.Vergi ve Y.Yük.

692 Dönem Net Karı

_______________31.12.2006 _______________



Dönem net karı aşağıdaki muhasebe kaydı ile bilançoya taşınır ve böylece gelir tablosu kapatılmış olur.

_______________ 31.12.2006 ________

692 Dönem Net Karı

590 Dönem Net Karı

_______________ / _______________



MUHASEBE İŞLEMLERİNDE BAZI KAYIT ÖRNEKLERİ



-Dönem ayarlamaları

-Finansal Muhasebe

-Menkul Kıymetler

-Ticari Alacaklar

-Reeskontlar

-Stoklar-1

-Stoklar-2

-Stoklar-3

BASİT BİR DÖNEM SONU İŞLEMİ ve MUHASEBE KAYITLARI





Sevgili arkadaşlarım, bugün sizlere çok yalın basite indirgenmiş bir dönemsonu uygulaması anlatacağım,biliyorum çoğunuz diyorsunuz ki ' Dönem içinde bütün işlemleri yapıyorum ama bir hesapları kapatamıyorum' dediğinizi duyargibiyim,bende size diyorum ki arkadaşlar aslında muhasebenin en basit tarafı hesapların kapatılmasıdır.çok kaynaktan bilgi almış olabilirsiniz,çok geniş anlatımlar okumuş olabilirsiniz ama biz bugün bu eksiğimizi çok basit bir örnekle yok edeceğiz.Ama sizin yapmanız gereken bu örneği geliştirmek olmalıdır.



BİR ÖRNEKönem başında açılış fişinin hemen ardından yapılan kayıtlar ve dönem sonuna kadar yapılan kayıtların bakiyeleri aşağıdaki gibi olsun.



153-Ticari malların borç bakiyesi................10.000

770-G.Y.G. borç bakiyesi........................... .400

760-PSDG borç bakiyesi...............................600

191-İnd.kdv nin borç bakiyesi.......................2000

600-Y.i.satışların alacak bakiyesi.................6000

391-Hes.kdv nin alacak bakiyesi..................1200

193-Peş.öd.ver.ve fon. .................................200



DÖNEM SONU STOK .............................7.000



Olduğunu varsayalım.



Sevgili arkadaşlar burası GENEL GEÇİCİ MİZANDIR,

Genel geçici mizandan kesin mizana ulaşabilmek için envanter çıkarmamız gerekecektir yani saymak,tartmak,ölçmek ve değerlemek suretiyle bilanço günündeki varlıkları ve borçları kesin bir şekilde tespit etmeliyiz.



1-önce kdv mahsubunu yapalım

1---------------------------------/-----------------

190-Devreden kdv 600

391-Hesap.kdv. 1200

191-İnd.kdv 2000

-----------------------------------------------------



2-STMM ni bulmalıyız,lütfen hatırlayınız TİCARİ MALLAR HESABININ BORÇ BAKİYESİ-DÖNEM SONU STOK=STMM yani 10.000-7000=3.000



2---------------------------/-----------------------------

621-stmm 3000

153-Tiç.mall. 3000

----------------------------------------------------------



Eğer başka bir işlem yoksa burası KESİN MİZAN dır.Artık rahatlıkla dönem sonu işlemlerini yapabiliriz.



1-Geçici vergi kaydı yapılmalıdır.



1--------------------------------/------------------------

371-D.k.p.ö.v.ve.d.yük. 200

193-Peş.öd.ver.ve fonlar 200

----------------------------------------------------------

2-Yansıtmaları yapmalıyız.Yansıtma hesapları ilk kayıtta alacak yanlı çalışacaktır.7 li gurupta her giderin +1 i o hesabın yansıtmasıdır örneğin 760 PSDG, 760+1=761 PSDG YANS.



2------------------------------/---------------------------

631-PSDG 600

632-G.Y.G. 500

761-PSDG YANS. 600

771-G.Y.G YANS. 400

-----------------------------------------------------------

3--------------------------/------------------------------

761-PSDG YANS. 600

771-GYG YANS. 400

760-PSDG 600

770-G.Y.G. 400

-----------------------------------------------------------



4-Dönem içinde bütün gider ve zararların borç bakiyeleri alacaklanarak 690 hesabın borcuna gönderilecektir.



4---------------------------/-----------------------------

690-DÖNEM K/Z 4000

621-STMM 3000

631-PSDG 600

632-GYG 400

---------------------------------------------------------



5-Dönem içinde kayda alınan bütün gelir ve karların alacak bakliyeleri borçlanarak 690 hesabın alacağına gönderilecektir.



-------------------------/---------------------------------

600-Y.içi sat 6000

690-DÖNEM K/Z 6000

----------------------------------------------------------



6-Dönem karını borç ve alacak bakiyeleri birbirinden çıkartılarak DÖNEM (TİCARİ KAR YADA ZARAR bulunacaktır.6000-4000=2000 kar çıkmıştır.Yevmiye maddesi şeklindeki karın görünümü aşağıdaki gibidir(not: böyle bir kayıt olmaz sadece bilgi amaçlıdır)



---------------------------/----------------------------

xxxxxxxx 2000

690-DÖNEM KARI 2000

-------------------------------------------------------



7-Çıkan kar üzerinden vergi hesaplanmalıdır.2000*20%=400



7-------------------------------/------------------------

691-D.K.Y.Y.KAR. 400

370-D.K.Y.Y.K. 400

----------------------------------------------------------



8- KKEG olmadığı varsayımıyla Vergi sonrası kar'a ulaşmış olacağız.



8----------------------/---------------------------------

690-DÖNEM KARI 2000

691-D.K.Y.Y.KAR. 400

692-D.NET KARI 1600

---------------------------------------------------------

VE

9----------------------------/----------------------------

692-D.NET KARI9 1600

590-D.NET KARI 1600

----------------------------------------------------------



Bu son yevmiye kaydımızdan sonra kapanış kayıtları dediğimiz bütün hesapları ters kayıt yaparak sonlandırmış olacağız.



NOT:Büyük defter kayıtlarındaki 6 lı gurupların bakiyeleri Gelir tablosunu,1,2,3,4,5 'li gurupların bakiyeleri Bilanço yu oluşturacaktır.



ZARAR OLDUĞUNU VARSAYDIĞIMIZDA İSE,



1.ve 7. maddeler olmayacaktır, 6.maddedeki hayali görünüm şöyle olacaktı,



6------------------/-------------------------------

690-DÖNEM ZARARI X

XXXXX X

---------------------------------------------------

7-----------------------------/-------------------------

692-DÖNEM NET K/Z X

690-DÖNEM ZARARI X

---------------------------------------------------------

8----------------------/---------------------------------

591-DÖNEM NET ZARARI X

692-DÖNEM NET K/Z X

---------------------------------------------------------



Sevgili arkadaşlar hesaplardan görüldüğü gibi işletmenin faaliyet sonucu tüm gelir ve giderleri bir sonuç hesabında yani 690 hesapta toplanmıştır,bu hesap alacak kalanı verdiğinde KAR, borç kalanı verdiğinde zarar oluşmuştur.Kar ettiği durumda gereken yasal yükümlülükler düşüldü ve kalan rakam 692 Dönem net karı veya zararı hesabına alacak kaydedildi.Bu alacak kalanı yani kar borçlanarak bir bilanço hesabı olan 590 Dönem net karı hesabının alacağına gönderildi.Buradan ise yeni yılın açılış maddesinde 570 geçmiş yıllar hesabının alacağına gönderilecektir.

Yeni yıl kaydı,kar ettiğinde yapılacak kayıt



----------------------------/---------------------

590-Dönem net karı x

570-Geçmiş yıllar karları x

--------------------------------------------------



yeni yılda,zarar ettiğinde yapılacak kayıt.



---------------------------/--------------------------

580-geçmiş yıllar zararları x

591-Dönem net zararı x

-------------------------------------------------------



GEÇİCİ VERGİ KAYITLARI



BİR ÖRNEK: işletmenin 690 Dönem k/z hesabının alacak kalanının 2000 ytl olduğu ve son dönemde ortaya çıkan KKEG ise 500 olduğü, 1,2, ve 3 dönem geçici vergi matrahlarının da 500 er ytl çıkmış olduğu ve geçici vergi ve yıllık vergi oranınında %20 olduğunu varsayalım.



1,dönem geçici vergi



1----------------/-----------------

193-Peş.öd.ver.ve fon 100

360-Öd.ver.ve fon 100

-------------------------------------

2,dönem geçici vergi

2-------------------/----------------

193-Peş.öd.ver.ve fon 100

360-Öd.ver ve fon 100

---------------------------------------------

3,dönem geçici vergi

3-------------------/-----------------------

193-Peş.öd.ver.ve fon 100

360-Öd.ver.ve fon 100

-----------------------------------------------



-------------------31/12/2006------------

371-D.k.peş.öd.v.ve d.yük 300

193-Peş.öd.ver.ve fon 300

----------------------------------------------



----------------31/12/2006--------------

691 D.k.y.y.kar. 500

370-D.k.y.y.kar. 500

----------------31/12/2006--------------

690-Dönem k/z. 2000

691-D.k.y.y.kar. 500

692-Dönem net k/z 1500

---------------------------------------------

----------------31/12/2006--------------

692-Dönem net k/z 1500

590-Dönem net karı 1500

----------------------------------------------



Yeni yıl kayıtları



1----------------01/01/2007--------------

590-Dönem net karı 1500

570-Geçmiş yıllar karları 1500

----------------------------------------------



4.dönem geçici vergi



--------------14/02/2007----------------

371-D.k.p.öd.ver.ve d.yük. 200

360-Ödenecek v.ve fon 200

----------------------------------------------

-----------------15/04/2007--------------

370-D.k.y.y.kar 500

371-D.k.p.ö.ver.ve.d.yük 500

----------------------------------------------



ve ayrıca yasal yedek ayrılmalıdır.

DÖNEM SONU
SLEMLER

MUHASEBE VE VERG
SEL
BOYUTU

SB
RL
G

LE
Ocak 2008
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
2
DÖNEM SONU
SLEMLER

MUHASEBE VE VERG
SEL BOYUTU

G
R
S

sletmelerin süresiz olarak varsayılan ömrü, faaliyet sonuçlarının tespiti amacıyla
belli faaliyet dönemlerine bölünmektedir. Faaliyet sonuçlarının tespiti, isletme sahip ve
ortakları, isletme yöneticileri, isletmeyle iliskide bulunan kisi ve kuruluslar ile devlet
açısından önem tasımaktadır.
sletmelerin ömrünün belli faaliyet dönemlerine bölünmesi
ve faaliyet sonuçlarının bu dönemler itibariyle tespit edilmesi, dönem sonu envanter ve
degerleme islemlerini zorunlu kılmaktadır.

sletmelerin bir yıllık faaliyeti sonucunda olusacak mali tablolar, dönem sonunda
yapılacak envanter ve degerleme islemleri ile belirlenmektedir.
sletmelerin bir yıllık kar
veya zararı ve bunun üzerinden ödenmesi gereken vergileri bu islemlerle
belirleneceginden dönem sonu islemleri ayrı bir öneme sahiptir.
Dönem sonu islemleri, isletmeye dâhil mevcutların, alacakların ve borçların tespit
edilmesi ve tespit edilen bu kıymetlerin degerleme islemidir.
Dönem sonunda yapılması gereken islemleri söyle sıralayabiliriz.
1- Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir.
2- Muhasebe dısı envanter islemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu
tespit edilir.
3- Muhasebe dısı envanter sonuçları ile genel geçici mizan karsılastırılır varsa
farklar bulunur.
4- Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları
yapılarak muhasebe içi envanter islemleri yapılır
5- Muhasebe kayıtları ile envanter sonuçlarının uyumu saglanarak genel kesin
mizan düzenlenir.
6- Daha sonra mali tablolar düzenlenir.

ENVANTER
SLEMLER

Envanter, isletmeye dâhil mevcutların, alacakların ve borçların varlıgının fiilen
veya kayden tespit edilmesidir.

ktisadi bir kıymetin varlıgının saymak, ölçmek veya tartmak suretiyle fiili olarak
tespit edilmesine fiili envanter, iktisadi bir kıymetin varlıgının kayıtlar ve belgeler
üzerinden tespit edilmesine ise kaydi envanter adı verilir.
Bilânço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri, her türlü ticaret
sirketleri, kurumlar vergisine tabi olup bilanço esasına göre defter tutan diger tüzel
kisiler, isletme hesabı esasına göre defter tutanlardan emtia üzerine is yapan gelir ve
kurumlar vergisi mükellefleri bilanço günü itibariyle envanter çıkarmak zorundadırlar.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
3
Dönem sonu envanteri, 31 Aralık tarihli bilânço günü itibariyle yapılır. Envanter
islemlerinin bir günde bitirilmesi çogu zaman mümkün olmayabilir. Envanter islemlerinin
ne zamana kadar bitirilmesi gerektigine iliskin VUK’nda açık bir hüküm yoktur. Ancak
yıllık beyannamenin verilme süresi içinde bitirilmesi gerektigi zımnen kabul edilmistir.
Envanter islemleri ne zaman bitirilirse bitirilsin 31 Aralık tarihli bilânço günündeki
sonuçları gösterir.
Envanter esas itibariyle yıllık olarak çıkartılır ve envanter defterine kaydolunur.
Ancak büyük magazalar ve eczaneler fiili envanterlerini üç yılda bir çıkartabilirler. Fiili
envanter yapılmadıgı dönemlerde degerleme kaydi envanter üzerinden yapılır.

sletmeler, bilanço günü itibariyle muhasebe dısı envanterde saptanan tüm varlık
ve borçları, dökümlü olarak envanter defterine kaydederler. Büyük magazalar ve
eczaneler fiili envanterini üç yılda bir çıkarabilirler. Özellikle uygulamada eczanelerin her
yıl envanter çıkarıp çıkarmaması konusunda tereddütler oldugu görülmektedir. Ancak
düzenlemelerden de açıkça anlasılacagı üzere eczaneler istedikleri takdirde herhangi bir
ayrıma tabi tutulmaksızın üç yılda bir envanter çıkarabilirler.
Çok çesitli mal bulunduran isletmeler, envanterlerini listeler halinde
düzenleyebilirler. Envanter Listelerinin Geçerli olabilmesi için; sayfa ve sıra numaralı
olmalı, düzenlenme tarihi olmalı, isletme yetkililerince imzalanmalı, envanter defteri gibi
saklanmalıdır.

DEGERLEME
Degerleme; bir isletmenin varlık ve kaynaklarının belirli bir tarihteki degerlerinin
para birimi ile ifade edilmesidir. VUK’na göre degerleme, vergi matrahlarının
hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin tespit ve takdiridir.
Tespit; VUK’nda yer alan degerleme ölçüleri kullanılarak mükellefler tarafından
yapılan degerleme islemidir; Takdir, mutat degerleme ölçüleri kullanılarak degerleme
yapılamadıgı hallerde idare tarafından yapılan takdir islemidir. Degerleme ölçüleri asagıda
kısaca açıklanmaktadır.
C Maliyet Bedeli
Bir iktisadi kıymetin iktisap edilmesi için yapılan ödemelerle buna baglı olarak
yapılan her türlü giderlerin toplamıdır.
sletmeye dahil gayrimenkuller, stoklar,
demirbaslar, hayvanlar maliyet bedeli ile degerlenir.
C Borsa Rayici

ktisadi kıymetin degerleme gününde borsada olusan ortalama fiyattır.

sletmeye aktifinde bulunan devlet tahvili ve hazine bonosu borsa rayici ile degerlenir.
C Tasarruf Degeri

ktisadi kıymetin degerleme gününde sahibi için arz ettigi gerçek degerdir.
C Mukayyet Deger

ktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen degeridir. Alacak ve borçlar,
ilk tesis ve taazzuv giderleri ile pestamallıklar mukayyet deger ile degerlenir.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
4
C
tibari Deger
Kıymetli evrakın üzerinde yazılı olan degeridir. Ulusal para, çekler itibari deger
ile degerlenir.
C Vergi Degeri
Maliyet bedeli bilinmeyen bina ve arazinin rayiç degeridir.
C Rayiç Bedel

ktisadi kıymetin degerleme günündeki normal alım-satım bedelidir.
C Emsal bedeli
Gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut dogru olarak tespit edilemeyen
bir malın, degerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacagı degerdir.
Emsal bedeli uygulamasında asagıdaki degerleme sırasının kullanılması geremektedir:
Ortalama Fiyat Esası: Aynı cins ve nevideki mallardan sıra ile degerlemenin
yapılacagı ayda veya bir evvelki veya bir daha evvelki aylarda satıs yapılmıssa, emsal
bedeli bu satısların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacak olan "Ortalama
satıs fiyatı" ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için, aylık satıs miktarının, emsal bedeli
tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran % 25'ten az olmaması sarttır.
Maliyet Bedeli Esası: Emsal bedeli belli edilecek malın, maliyet bedeli bilinir
veya çıkarılması mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan
satıslar için % 5, perakende satıslar için % 10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat
belli eder.
Takdir Esası: Yukarıda yazılı esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri
ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilir. Takdirler,
maliyet bedeli ve piyasa kıymetleri arastırılmak ve kullanılmıs esya için ayrıca yıpranma
dereceleri nazara alınmak suretiyle yapılır. Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi
mahkemesinde dava açma hakkı saklıdır.

KASA
Dönem sonunda kasa fiilen sayılarak her ayrı para birimi bazında mevcutlar ayrı
ayrı tespit edilir. Kasa sayımı sonucu kasa fazlası çıkması halinde, bu fark vergi
uygulaması açısından matraha ilave edilmekte, kasa sayım noksanlıgının çıkması halinde
ise, bu farklılık mali kârın tespiti açısından gider kabul edilmemektedir. Bu nedenle kasa
sayım farklılıgının nedeni bulunana kadar ilgili cari hesapta bekletilmesi, ancak dönem
sonuna kadar farklılıgın nedeni bulunmazsa olagandısı gelir ve gider olarak kayıtlara
alınması gerekir.
Türk Lirası cinsinden olan nakit paralar itibari degerle degerlenir. Kasada mevcut
yabancı paralar Bakanlıgın her yıl yayımlamıs oldugu efektif alıs kuru ile degerlenir. Döviz
cinsinden degerleme farkları olumlu ise, kambiyo karı olarak, olumsuz farklar ise kambiyo
zararı olarak dönem matrahının tespitinde dikkate alınır.
Kasa hesabı, daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur. Hiçbir sekilde alacak
bakiyesi vermemesi gerekir. Kasa hesabının alacak bakiyesi vermesi; muhasebe
islemlerinde hata oldugunu gösterir. Muhasebe islemlerinin dogru oldugu iddia edildiginde
ise bu durum ya gelirlerin gizlendigi ya da gerçek dısı ödemelerin sanki yapılmıs gibi
kayıtlara intikal ettirildigi anlamına gelir ki bu da V.U.K.’nun 30/4. maddesine göre re’sen
takdir nedeni olup, cezalı tarhiyata yol açabilir.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
5
Dönem sonu kasa bakiyesinin çok büyük meblaglarda olması halinde bu paranın
kasada olamayacagı ortaklar tarafından kullanılmıs oldugu gerekçesiyle örtülü kazanç
dagıtımı sayılarak cezalı tarhiyata muhatap olunabilir. Bu nedenle dönem sonu kasa
bakiyesinin isletmenin büyüklügüne is hacmine ve kasa islemlerinin yogunluguna uygun
bir rakam olması gerekir.
Örnegin fiili sayım sonrasında YTL kasasının 100 YTL noksan oldugu tespit
edilmistir. Bu durumda yapılacak kayıt asagıdaki gibidir.
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hs 100
100 Kasa Hs. 100
------------------------------------------------ / ------------------------------------------------
- Kasa noksanlıgının nedeni kasa sorumlusu ise;
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
135 Personelden Alacaklar hs 100
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hs 100
------------------------------------------------ / ------------------------------------------------
- Kasa noksanlıgının nedeni çalınma ise veya neden bilinemiyorsa, hesap su sekilde
kapatılır;
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
689 Diger Olagan Dısı Gider ve Zararlar hs 100
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hs 100
------------------------------------------------ / ------------------------------------------------
Kasadan para çalınması, normal ticari faaliyet sonucu ortaya çıkan bir zarar olmadıgı için,
bu sekilde ortaya çıkan kasa noksanlıklarının kanunen kabul edilmeyen gider olarak
degerlendirilmesi ve ticari kardan mali kara geçiste, ticari kara ilave edilmesi gerekir.
Fiili sayım sonucu kasa mevcudunun, yasal kayıtlara göre olusan mevcuttan fazla
oldugunun tespit edilmesi durumunda kasa fazlalıgı söz konusudur. Kasa fazlalıgı, bilanço
aktifinde artısı ifade eder. Kasa fazlalıgı halinde, gerekli düzeltici muhasebe kayıtlarında
kullanılan hesap "397. Sayım ve Tesellüm Fazlaları"dır.
Örnegin fiili sayım sonrasında YTL kasasının 100 YTL fazla oldugu tespit
edilmistir. Bu durumda yapılacak kayıt asagıdaki gibidir.
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
100 Kasa Hs 100
397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs 100
------------------------------------------------ / ------------------------------------------------
- Kasa fazlalıgının nedeni bilenmiyorsa yapılması gereken kayıt;
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
100 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs 100
671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar hs 100
------------------------------------------------ / ------------------------------------------------
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
6
Bir baska örnek vermek gerekirse dolar kasasının Maliye Bakanlıgının yayımladıgı
efektif alıs kuru ile degerlenmesi sonucu 7.500 YTL kambiyo karının olustugu
anlasılmıstır. Yapılması gereken kayıt asagıdaki gibidir.
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
100 Kasa 7.500
$ Kasası 7.500
646 Kambiyo Karları 7.500
----------------------------------------------- / -------------------------------------------------

ÇEKLER
Alınan ve verilen çekler itibari degerle (üzerinde yazılı olan) degerlenir. Türk
Ticaret Kanunu’nda vadeli çek olmamakla birlikte uygulamada vadeli çek
kullanılmaktadır. Gerek Uluslararası Muhasebe Standartlarına, gerek SPK mevzuatına
göre hukuki duruma uymasa da, çekler hesabında vadeli çeklerin olması halinde bunlar
ilgili alacak veya borç senetleri hesabına aktarılmalıdır. Karsılıksız çekler ise, süpheli ticari
alacaklar hesabına aktarılacaktır.
Vadeli çekler reeskont islemine tabi tutulabilir, ancak vergi matrahının tespitinde
gelir veya gider olarak dikkate alınmaz.

sletmenin elinde yabancı para üzerinden düzenlenmis vadeli çeklerin bulunması
halinde bunların dönem sonu kur degerlemelerinin yapılarak ortaya çıkan olumlu ya da
olumsuz kur farklarının ilgili sonuç hesaplarına aktarılması gerekir.

BANKALAR
Bu hesap, isletmece yurtiçi ve yurtdısı banka ve benzeri finans kurumlarına
yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsamaktadır. Bankalara para olarak veya
hesaben yatırılan degerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kisilerce tahsil edildigi
anlasılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.
Banka hesabında YTL ve döviz cinsinden paralar tutuldugu için YTL cinsinden
kıymetler mukayyet degerle, döviz cinsinden degerler ise, Maliye Bakanlıgı’nca
yayımlanan ilgili efektif alıs kuru ile degerlenirler.
Bankalar hesabının envanteri yapılırken öncelikle muhasebe kayıtları ile banka
ekstreleri karsılastırılır. Eksik ve yanlıs kayıtlar düzeltilerek muhasebe kayıtlarının banka
ekstreleri ile uyumu saglanır.
lgili hesaplarda düzeltme kayıtları yapılır.
Bankalar hesabının envanterinde dikkat edilecek diger bir konu da, bankaların
isletme adına kesmis oldugu vergilerin “193 Pesin Ödenen Vergiler ve Fonlar" hesabına
dogru olarak aktarılıp aktarılmadıgıdır. Bazı bankalar tahakkuk ettirdikleri faizin kesinti
sonrası kalan net tutarını cari hesaba geçmekte, kestikleri vergiler için dekont
düzenlemedikleri gibi cari hesaba da giris-çıkıs yapmamaktadırlar. Bu nedenle
bankalardan elde edilen faiz ve repo gelirleri üzerinden kesilen vergiler ilgili bankalardan
bilgi alınarak tespit edilmeli ve bunlar defterlerdeki kayıtlarla karsılastırılmalı, eksik ve
hatalı kayıtlar düzeltilmelidir.
Bankalarda bulunan yabancı para mevcutlarının dönem sonunda mutlaka
degerleme islemi yapılarak olusan kur farkları kambiyo karı veya zararı hesabına
aktarılmalıdır.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
7
C Vadeli Mevduat Hesaplarının Degerlemesi
Vergi Usul Kanunu’nun 281’inci maddesine göre; mevduat ve kredi
sözlesmelerine dayanan alacaklar degerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle
birlikte dikkate alınır.
Söz konusu madde hükmüne göre ticari bir isletmenin bankada bulunan vadeli
mevduat hesaplarının dönem sonu degerlemesinde, degerleme gününe kadar islemis olan
vade kısmına mevduata iliskin faiz oranı kullanılarak faiz hesaplanacaktır. Böylece vadeli
mevduat hesaplarının dönem sonu itibariyle gerçeklesen faiz tutarı, faiz geliri olarak
dikkate alınacak ve vergilendirilecektir.
Ancak hemen ifade etmek gerekir ki, bu uygulama sadece ticari isletmelere ait
vadeli mevduat hesaplarına dayanan alacaklarda yapılacaktır. Bir diger ifade ile gerçek
kisilerin yani sahısların bankalardaki vadeli mevduat hesapları nedeniyle elde edecekleri
faiz gelirleri vade bitiminde elde edilmis sayılacak ve faiz gelirinin tamamı vadenin bittigi
yılın geliri olarak vergilendirilecektir.
C Kıst Faiz Gelirine
sabet Eden Stopajların Durumu
Vadesi degerleme gününden sonra olan vadeli mevduat hesaplarına iliskin
olarak, degerleme gününe kadar tahakkuk eden ve ticari kazancın tespitinde gelir olarak
dikkate alınan faiz tutarları üzerinden, ilgili dönem beyannamesinin verilmesi gereken
sürenin sonuna kadar tevkif edilmis olan verginin, beyannameye dahil edilen gelire isabet
eden kısmı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.
Vadesi beyanname verme süresinden sonra dolan vadeli mevduat hesaplarında
ise kesilen verginin tamamı, kesintinin yapıldıgı yılın beyannamesinde mahsup edilecektir.
Örnegin, (X) Anonim Sirketi 01.11.2007 tarihinde bir bankada 3 ay vadeli %18
brüt faizle 6.000 YTL tutarında mevduat hesabı açtırmıstır. (Stopaj Oranı %15). Vade
sonunda (31.01.200 270 YTL faiz geliri elde edilecek ve 40,5 YTL vergi kesilecektir.
31.12.2007 tarihi itibariyle tahakkuk eden faiz tutarı (6.000X0,18X2/12=) 180
YTL’dir. Bu tutar üzerinden kesilecek vergi tutarı (180X0,15=) 27 YTL olacaktır. Net faiz
geliri: (180-27=) 153 YTL’dir. 180 YTL faiz geliri için banka tarafından 31.01.2008
tarihinde yapılacak 27 YTL gelir vergisi kesintisi 2007 yılı beyannamesinde mahsup
edilecektir.
Buna iliskin muhasebe kayıtları asagıdaki sekilde olacaktır.
------------------------------------------ 31/12/2007 ------------------------------------------
102 Bankalar 153
193 Pesin Ödenen Vergiler ve Fonlar 27
642 Faiz Gelirleri 180
----------------------------------------------- / ------------------------------------------------
- Pesin ödenen verginin 371 Hesaba aktarımı
------------------------------------------ 31/12/2007 -----------------------------------------
371 Dönem Kârının Pesin Öd. Ver. ve Diger Yüküm. 27
193 Pesin Ödenen Vergi ve Fonlar 27
----------------------------------------------- / -------------------------------------------------
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
8
- Vadenin dolmasında gelir tahakkuku
------------------------------------------ 31/12/2007 ------------------------------------------
102 Bankalar 76,5
193 Pesin Ödenen Vergi ve Fonlar 13,5
642 Faiz Gelirleri 90
----------------------------------------------- / -------------------------------------------------
C Repo Hesapları
Geri alım taahhüdü ile menkul kıymet satısı (repo) ve geri satım taahhüdü ile
menkul kıymet alımı (ters repo) islemleri esas itibarıyla günün faiz kosullarında bir borç
para alıs veris islemi olup geri alım ve satım islemine konu edilen menkul kıymetler bu
islemlerde bir nevi teminat unsuru olarak kullanılmaktadır. Zira repo ve ters repo
islemlerinde kullanılan faiz oranı, menkul kıymet üzerindeki faiz oranından bagımsız
olarak günün piyasa kosullarına göre belirlenmekte, repo ve ters repoya konu menkul
kıymetler üzerindeki gelirler repo ve ters repo yoluyla borç para veren tarafa
aktarılmamakta ve dolayısıyla repo ve ters repo yoluyla borç para alanlar bu islemlerden
elde ettikleri vergiye tabi kazançlarını bu islemlere konu olan menkul kıymetlerin piyasa
degerlerinden bagımsız olarak belirlemektedirler.
Bu durumda, repo ve ters repoya konu edilen menkul kıymetlerin, her zaman
menkul kıymeti geri almakla yükümlü olan tarafından, Vergi Usul Kanununun 279’uncu
maddesi çerçevesinde kıst getiri esasına göre degerleme islemine tabi tutulması
gerekmektedir.
Vadesi degerleme gününden sonra olan repo ve ters repo islemleri ile ilgili
olarak, degerleme gününe kadar tahakkuk eden faiz tutarları, repoya taraf olanlarca ticari
kazancın elde edilmesi ile ilgili gelir veya gider olarak dikkate alınacaktır.

D
GER HAZIR DEGERLER
Diger hazır degerler içinde; nakit para, çekler ve bankadaki paralar dısında kalan
diger hazır degerler yer alır. Bu hazır degerlerin en önemlileri sunlardır:
- Henüz bedeli tahsil edilmemis kredi kartı slipleri,
- Henüz bedeli tahsil edilmemis menkul kıymet kuponları,
- Henüz isletmeye ulasmamıs yoldaki paralar.
Diger hazır kıymet kalemleri mukayyet bedelle degerlenir. Dövizli kıymetlerde
mukayyet bedel, efektif alıs kuru ile yapılacak kur degerlemesi sonuçlarına göre düzeltilir.

MENKUL KIYMETLER
Menkul kıymetler; faiz geliri veya kâr payı saglamak veya fiyat degismelerinden
yararlanarak kâr elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan hisse
senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kâr-zarar
ortaklıgı belgesi, gelir ortaklıgı senedi gibi finansal araçlardır.
VUK’nun 279’uncu maddesi geregince, bir kısım menkul kıymetler borsa rayici,
bir kısım menkul kıymetler alıs bedeli ile bir kısmı ise kar ilaveli alıs bedeliyle (kıst getiri
ölçütü degerlenmektedir.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
9
C Alıs Bedeli ile Degerlenecek Menkul Kıymetler
- Hisse senetleri
- Fon portföyünün en az % 51’i Türkiye’de kurulmus bulunan sirketlerin hisse
senetlerinden olusan yatırım fonu katılma belgeleri.
Hisse senetleri alısları dolayısıyla yüklenilen kur farkı ve faizler dogrudan gider
yazılır.
C Borsa Rayiciyle Degerlenecek Menkul Kıymetler
- Varlıga dayalı menkul kıymet, finansman bonoları
- Devlet tahvili
- Hazine bonosu
- Gelir ortaklıgı senedi, özel sektör tahvili
Yukarıda sayılan menkul kıymetlerin borsa rayicinin olmaması halinde veya borsa
rayicinin muvazaalı bir sekilde olustugunun anlasılması halinde bu kıymetler kıst getiri
ölçütüyle degerlenecektir.
C Kıst Getiri Ölçütüyle Degerlenecek Menkul Kıymetler
- Alıs bedeli ile degerlenemeyen yatırım fonu katılma belgeleri,
- Eurobondlar.
Asagıda bir menkul kıymet alısı ve dönem sonunda yapılacak degerleme
islemine iliskin bir muhasebe kaydı örnek olarak verilmistir.
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
111- ÖZEL KES. TAHV
L SENET VE BONOLARI XXX
100- KASA XXX
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
181 -GEL
R TAHAKKUKLARI XXX
642- FA
Z GEL
RLER
XXX
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
Bazı durumlarda satın alınan menkul kıymetlerin degerinde deger düsüklügü
söz konusu olabilmektedir. Degerleme günü itibariyle menkul kıymetlerin degerinde
meydana gelen bu nitelikteki deger düsüklükleri için karsılık ayrılabilir. Ancak vergi
kanunlarımızda, menkul kıymetlerin degerinde meydana gelen düsüklük için karsılık
ayrılmasına iliskin açık hüküm bulunmadıgından, ticari karın tespitinde dikkate alınan bu
karsılıgın mali karın tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması
gerekmektedir.
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
654- KARSILIK G
DERLER
XXX
119- MENKUL KIYMETLER DEGER DÜSÜKLÜGÜ KARSILIGI XXX
------------------------------------------ 31.12.2007 -------------------------------------------
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
10

T
CAR
ALACAKLAR

sletme varlıkları içinde yer alan ve ticari alacak olarak nitelendirilen alacaklar
isletmenin ticari islemleri sonucu olusan alacaklardır. Ticari faaliyetle ilgili olmakla birlikte
bir ticari islem sonucu olusmayan alacaklar diger alacaklar grubu içinde gösterilir.
Ticari alacakların dönem sonu fiili envanterinin çıkartılması ilgili (borçlu)
isletmelerle mutabakat saglanarak yapılır. Dönem sonu itibariyle nedeni bulunamayan
envanter farklılıkları 197 veya 397 no.lu geçici hesaplara kaydedilir. Ticari alacaklar
vadelerine göre kısa ve uzun vadeli olarak ayrıstırılır, vadesi geldigi halde tahsil
edilmemis olanlar takibe alınır.
Bütün alacaklar mukayyet deger ile degerlenir. Mukayyet deger ölçüsü
uygulanmadan önce bu alacaklar içinde süpheli ve degersiz alacaklar varsa saptanır ve
bunlar ilgili hesaplara aktarılır. Bankalar, bankerler ve sigorta sirketleri alacaklarını
tasarruf degeri ile degerlemek zorundadırlar. Mevduat veya kredi sözlesmelerine dayanan
alacaklar degerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.
Dövizli alacaklar Maliye Bakanlıgınca yayımlanan döviz alıs kuru üzerinden
degerlenir. Dövizli satıslardan dogan kur farkları aynı yılın sonuna kadar satıs gelirleri
hesabıyla iliskilendirilir. Sonraki dönemlere ait kur farkları ise 646 veya 656 no’.lu
hesaplara kaydolunur.
hracat bedeli dövizlerin 180 gün içinde yurda getirilmemesi
halinde olusan kur farklarının DF
F’e aktarılması uygulamasına son verildiginden
süresinde yurda getirilmeyen ihracat bedeli dövizli alacaklar da degerleme günü kuru
üzerinden degerlenecektir.
Degerleme isleminde hesaplanacak kur farkları için fatura düzenlenmesi ve KDV
hesaplanması gerekmez. Dövizli satıslardan kaynaklanan kur farklarının faturası, dövizli
alacagın tahsil edildiginde düzenlenir ve bu faturada KDV hesaplanır.
Örnegin, isletmenin 2007 yılında yapılan ihracattan dogan dövizli alacaklarının
degerlemesi sonucu 2.000 YTL kur farkı gideri, 2006 yılında yapılan ihracattan dogan
dövizli alacaklarının degerlemesi sonucu 5.000 YTL kur farkı geliri olusmustur. Bunlara
iliskin muhasebe kaydı asagıdaki sekilde olacaktır.
- 2007 yılında yapılan ihracattan dogan kur farkı gideri
------------------------------------------ 31/12/2007 ------------------------------------------
612 Diger
ndirimler 2.000
120 Alıcılar 2.000
------------------------------------------------/--------------------------------------------------
- 2006 yılında yapılan ihracattan dogan kur farkı geliri
------------------------------------------ 31/12/2007 ------------------------------------------
120 Alıcılar 5.000
646 Kambiyo Karları 5.000
------------------------------------------------/--------------------------------------------------
C Reeskont Uygulaması
Senede baglı alacak ve borçların degerleme günü itibariyle vadeleri henüz
gelmemis olanların degerleme günündeki degerlerine indirgemesine reeskont islemi
denir. Reeskont isleminden amaç, senede baglı alacak ve borcun degerleme günü
itibariyle net degerinin tespiti ve dolayısıyla dönem kar-zararının hesaplanmasında, tespit
edilen net degerin dikkate alınmasını saglamaktır. Cari dönem reeskont hesapları izleyen
dönemde kapatılır.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
11
Reeskont uygulaması ihtiyaridir. Banka, bankerler ve sigorta sirketleri tüm
alacak ve borçlarını reeskonta tabi tutmak zorundadırlar. Alacak senetlerini reeskonta
tabi tutan isletmeler, borç senetlerini de reeskonta tabi tutmak mecburiyetindedirler.
Reeskont uygulamasının sartları sunlardır.
• Alacak veya borç senede (bono, poliçe) baglanmıs olmalıdır.
• Senede baglı alacak ve borç ticari bir iliskiden kaynaklanmıs, yani dönem kârzararının
tespitine etki etmis olmalıdır.
• Reeskonta tabi tutulacak senedin bir vade içermesi ve dönem sonu itibariyle
vadesinin dolmamıs olması gerekmektedir.
• Reeskont uygulaması yapılırken tüm alacak senetlerinin reeskonta tabi tutulması
gerekir. Kısmi reeskont uygulaması gelir idaresince kabul edilmemektedir.
Reeskont uygulamasında bazı özellikli uygulamalara dikkat etmekte fayda vardır.
Asagıda sıralanan hususlara uygulamacıların önem vermesi son derece önemlidir.
 Vadesi henüz gelmemis olan ancak senede baglanmayan alacak ve borçlar reeskonta
tabi tutulamaz.
 Hatır senetleri reeskonta tabi tutulamazlar.
 Vadeli çeklerin mali mevzuat uyarınca reeskonta tabi tutulma olanagı
bulunmamaktadır.
 Kampanyalı satıslar nedeniyle fatura düzenlenmeden pesin olarak alınan alacak
senetleri için reeskont hesaplanamaz.
 Avans niteligindeki alacak senetleri için reeskont hesaplanmaz.
 Teminata veya tahsile verilen senetler sartları tasımak kaydıyla reeskonta tabi
tutulabilir.
 Süpheli alacak karsılıgı ayrılmıs senetli alacaklar için reeskont hesaplanmaz.
 Müflisten olan senetli alacaklar için reeskont hesaplanamaz.
 Alacak senedinin KDV dahil tutarı içermesi halinde; KDV dahil toplam tutar üzerinden
reeskont hesaplanır. Bu konuda aksi düsüncelerin oldugunu da belirtmek gerekir.
 Dövizli senetlerde reeskont döviz bedeli üzerinden hesaplanır. Sonra bu tutar kur
degerlemesine tabi tutularak reeskont tutarına ulasılır.
Reeskont hesaplamasında iç iskonto yöntemi kullanılır. Alacak ve borç
senetlerinde faiz oranı belirtilmisse üzerindeki yazan oran dikkate alınır. Belirtilmemisse
YTL olarak düzenlenen senetlerde degerleme günü itibariyle geçerli olan T.C.M.B. kısa
vadeli avans islemlerinde uygulanan faiz oranı, dövizli senetlerde L
BOR esas alınır.
Reeskont tutarı asagıdaki formülle hesaplanabilir.
(Nominal Deger X Faiz Oranı X Gün Sayısı
Reeskont Tutarı =
36.000 + (Faiz Oranı X Gün Sayısı
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
12
Örnegin, (X) AS.’nin aktifinde 31.12.2007 tarihi itibariyle 120 gün vadeli 10.000$
(14.800YTL olarak kayıtlı tutarında alacak senedi bulunmaktadır. Senette faiz oranı %
10 olarak belirtilmistir. (Dönem sonu $ kuru 1,40560 YTL/$).
Öncelikle reeskont tutarı dolar olarak hesaplanacak, sonrasında degerleme islemi
yapılacaktır. Buna göre reeskont tutarı asagıdaki sekilde hesaplanacaktır.
Reeskont Tutarı = (10.000X10X120) / [36.000+(10X120)] = 322,58$
Reeskont Tutarı = 322,58X1,40560 = 453,42YTL
Dövizli alacak senedinin degerleme islemi
Senet Degeri: 10.000X 1,40560 = 14.056YTL
Kayıtlı Deger: 14.800
Kur Farkı Gideri =14.800-14.056 = 744YTL
- Dönem sonu reeskont hesaplaması
------------------------------------------- 31/12/2007 -----------------------------------------
657 Reeskont Faiz Giderleri 453
122 Alacak Senetleri Reeskontu 453
----------------------------------------------- / -------------------------------------------------
- Dövizli senedin dönem sonu degerlemesi
------------------------------------------- 31/12/2007 -----------------------------------------
656 Kambiyo Zararları 744
121 Alacak Senetleri 744
---------------------------------------------- / --------------------------------------------------
- Ayrılan reeskont tutarı izleyen dönemde kapatılır.
------------------------------------------- 01/01/2008 -----------------------------------------
122 Alacak Senetleri Reeskontu 453
647 Reeskont Faiz Gelirleri 453
----------------------------------------------/----------------------------------------------------
C Süpheli Alacaklar
Süpheli alacak; belli karinelerle tahsilinin süpheli hale geldigi kabul edilen
alacaklardır. Süpheli alacagın senetli veya senetsiz olmasının önemi yoktur. Süpheli
alacakların envanteri genellikle kayıtlar üzerinden yapılır.
Süpheli alacaklar tasarruf degeri ile degerlenir. Süpheli alacaklar bilânçoya
mukayyet degeri (kur degerlemesi dâhil) ile kaydedilmekte ancak, tasarruf degerine
indirgeyecek tutarda karsılık ayrılmakta ve bu karsılık da bilânço aktifine negatif unsur
olarak kaydedilmektedir.
Süpheli alacaklar için karsılık ayrılabilmesinin sartları sunlardır:
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
13
_ Alacak ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili
olmalıdır.
_ Alacak hâsılat olarak kaydedilmis olmalıdır.
_ Alacak dava veya icra safhasında bulunmalıdır.
_ Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmis olmasına
ragmen borçlu tarafından ödenmemis bulunan dava ve icra takibine
degmeyecek derecede küçük alacak olması gerekir.
_ Alacak teminatlı olmamalıdır
_ Mükellef bilânço esasına göre defter tutuyor olmalıdır.
_ Alacak degerleme günü itibariyle süpheli hale gelmis olmalıdır.
Vadesinde ödenmeyen alacaklar için kanuni yollara hangi dönemde
basvurulmussa alacak o dönemde süpheli hale geleceginden, karsılık da söz konusu
dönemde ayrılacaktır. Alacagın vadesi ile kanuni yollara basvurulması farklı dönemlere
rastlarsa, karsılık vadenin doldugu yılda degil, gerekli kanuni sartın saglandıgı yılda
ayrılacaktır. Bir baska ifadeyle, alacagın vadesi geldigi halde tahsil edilememis olması
karsılık ayırmak için yeterli degildir.
Süpheli alacak karsılıgı ayrılması ihtiyaridir. Mükelleflerin süpheli hale gelmis
bulunan alacakları için karsılık ayırmamaları mümkündür. Alacagın süpheli hale geldigi yıl
karsılık ayrılmayan alacak için süphelilik hali devam ediyorsa daha sonraki yıllarda karsılık
ayrılabilir. Alacagın süpheli hale geldigi dönemde ayrılmayan karsılıgın sonraki
dönemlerde artık ayrılamayacagını savunan görüsler de vardır.
Avanslar için süpheli alacak karsılıgı ayrılması mümkün degildir.
Kamu idare ve müesseselerinden olan alacagın tahsil edilmemesi ve bu yüzden
bir zararın olusması ihtimali olmadıgından bu tür alacaklar için prensip olarak
süphelilikten bahsedilemeyecek ve karsılık ayrılamayacaktır. Ancak, alacagın miktarı
konusunda bir ihtilaf varsa tasarruf degerine göre degerleme yapılarak karsılık ayrılabilir.
Gerçek bir alıs verise dayanmayan ve amacı isletmelerin finansman ihtiyacını
karsılamak olan hatır senedi ve çekler için süpheli alacak karsılıgı ayrılamaz.
Konkordato sözlesmesi alacagın süpheli hale geldigi anlamına gelmemekte; tam
tersine alacagın belirli vadelerde ödenecegini mahkeme kararı ile garantiye almaktadır.
Bu nedenle, konkordato sözlesmesine tabi tutulan alacaklar süpheli alacak sayılmamakta,
dolayısıyla bu alacaklar için karsılık ayrılamamaktadır. Konkordato anlasması ile
tahsilinden vazgeçilen alacak kısmı, degersiz alacak olarak degerlendirilir ve dogrudan
gider yazılır.

flas eden bir tacirden alacak vadesi gelmemis, dava konusu edilmemis dahi olsa
kendiliginden süpheli hale gelir. Ancak, mükelleflerin alacaklarını iflas masasına
kaydettirmeleri sarttır.
Borçlunun borcunu vadesinde ödememesi üzerine mallarına haciz konulması,
alacagın teminata baglandıgı anlamına gelmekte olup teminat altına alınan kısım kadar
alacak için karsılık ayrılamamaktadır.
Aciz vesikasına baglanan alacaklar için süpheli alacak karsılıgı ayrılabilir. Ancak
bu alacaklar degersiz alacak olarak kabul edilemez.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
14
Katma Deger Vergisi, ekonomik faaliyetlerin dogal bir sonucu olarak ortaya
çıkan, isletme alacaklarının bir unsurunu teskil eden ve dogrudan dogruya mal veya
hizmet tesliminden kaynaklanan bir alacaktır. Bu nedenle katma deger vergisinden
kaynaklanan alacagın ilgili dönem kayıtlarına girmesi ve katma deger vergisi
beyannamelerinde beyan edilmesi halinde süpheli alacak karsılıgı ayrılması mümkündür.
Örnegin, (X) A.S.’nin 2007 yılı içinde dava konusu yapılmıs 8.000 YTL degerinde
senetli alacagı vardır. Degerleme gününde söz konusu alacagın tamamının süpheli hale
geldigi anlasılmıs ve karsılık ayrılmasına karar verilmistir. Bu durumda yapılması gereken
muhasebe kayıtları asagıdaki gibi olmalıdır.
- Alacagın süpheli hale gelmesi
-------------------------------------- 31/12/2007 ---------------------------------------------
128 Süpheli Ticari Alacaklar 8.000
121 Alacak Senetleri 8.000
---------------------------------------------/----------------------------------------------------
- Süpheli hale gelen alacaga karsılık ayrılması
-------------------------------------- 31/12/2007 ---------------------------------------------
654 Karsılık Giderleri 8.000
129 Süpheli Ticari Alacaklar Karsılıgı 8.000
-------------------------------------------- / ---------------------------------------------------
Örnegin, önceki dönemde karsılık ayrılarak gider kaydedilen 30.000 YTL alacagın
5.000 YTL’lik kısmı 10.08.2008 tarihinde tahsil edilmistir. Söz konusu muhasebe kaydı
asagıdaki gibi olacaktır.
-------------------------------------- 10/08/2008 --------------------------------------------
100 Kasa 5.000
129 Süpheli Ticari Alacaklar Karsılıgı 5.000
644 Konusu Kalmayan Karsılıklar 5.000
128 Süpheli Ticari Alacaklar 5.000
-------------------------------------------- / --------------------------------------------------
C Degersiz Alacaklar
Degersiz alacaklar yargısal bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre
tahsiline olanak kalmayan alacaklardır.
Bilanço ve isletme hesabı esasına göre defter tutan bütün isletmeler degersiz
alacak uygulamasından yararlanabilir.
Süpheli alacaklar isletme bilânçosunda gösterilirken degersiz alacaklar isletme
bilânçosunda gösterilmez. Degersiz alacaklar, bu vasfı kazandıkları dönemden itibaren
artık takip edilmez, kayıtlardan çıkartılır.
Kanaat verici belge alacagın tahsilinin imkânsızlıgını gösteren ve herkes
tarafından kabul edilebilecek nitelikte bir delil olmalıdır.
Su belgeler kanaat verici vesika olarak kabul edilebilir:
_ Konkordato anlasması
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
15
_ Alacaktan vazgeçildigini gösteren mahkeme tutanagı
_ Malvarlıgı bulunmayan borçlu hakkında mahkemece verilmis gaiplik kararı
_ Malvarlıgı bulunmayan borçlunun öldügünü ve mirasçıların mirası
reddettigini gösteren belgeler
_ Tasfiyeye tabi tutulmus bulunan iflas kararı.
Aciz vesikasına baglanan alacaklar degersiz alacak olarak kabul edilemez. Vade
konkordatosu, alacagı vadeye baglandıgından süpheli alacak karsılıgı ayrılması veya
degersiz alacak yazılması söz konusu olamaz. Hatır senetlerinin degersiz alacak olarak
gider yazılması mümkün degildir.
Örnegin, karsılık ayrılarak gider yazılan 5.000 YTL’lik alacagın tahsilinin imkansız
hale geldigi mahkeme kararıyla kesinlesmistir. Bu durumda yapılması gereken muhasebe
kayıtları asagıdaki gibi olmalıdır.
- Karsılık ayrılan süpheli ticari alacagın degersiz hale gelmesi
------------------------------------ / -----------------------------------------------------
129 Süpheli Ticari Alacak Karsılıgı 5.000
128 Süpheli Ticari Alacaklar 5.000
----------------------------------- / ------------------------------------------------------
Örnegin, tahsili imkansız hale geldigi mahkeme kararı ile kesinlesen 5.000
YTL’lik alacak için önceden karsılık ayrılmamıs olsaydı yapılması gereken muhasebe kaydı
asagıdaki gibi olacaktır.
----------------------------------- / ------------------------------------------------------
689 Diger Olagandısı Gider ve Zararlar 5.000
121 Alacak Senetleri 5.000
----------------------------------- / -------------------------------------------------------
C Vazgeçilen Alacaklar
Alacaklısı tarafından degersiz alacak niteligine sahip olan alacaklar borçlu için de
vazgeçilen alacak niteliginde olacak ve Vergi Usul Kanunu’nun 324 üncü maddesinde
belirlenen “Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun
defterlerinde özel bir karsılık hesabına alınır. Bu hesabın muhteviyatı alacaktan
vazgeçildigi yılın sonundan baslayarak üç yıl içinde zararla itfa edilmedigi takdirde kar
hesabına naklolunur.” hükümlerine tabi olacaktır.
Konkordato veya sulh yoluyla vazgeçilen alacak tutarı, borçlu açısından kar
hükmünde olup, borçlunun defterinde özel bir karsılık hesabına alınır ve üç yıl içinde
zararla itfa edilmedigi takdirde takip eden yıl kara aktarılır. Karsılık hesabında
tutulmasındaki amaç; içinde bulundugu mali zorluklar sebebiyle borcunu ödeyemeyen
mükelleflerin vazgeçilen alacak tutarı üzerinden hesaplanacak verginin aynı dönemde
ödenmesi sebebiyle zor durumda kalmalarını önlemektir. Bir nevi vergi ertelemesidir.
Ancak üç yıllık bekleme süresi içerisinde borçlunun isi terki, ölümü ve kurumlarda devir
halinde o yılın karına eklenmelidir.
Üç yıllık bekleme süresi içerisinde isletme faaliyetlerinin zararla sonuçlanması
durumunda ortaya çıkan zarar tutarı öncelikle vazgeçilen alacaklar sebebiyle ayrılmıs olan
karsılıktan mahsup edilmelidir. Kaynagı ne olursa olsun geçmis yıllara ait zararların
vazgeçilen alacaklar sebebiyle olusturulan karsılıklardan mahsup edilmesi mümkün
degildir.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
16
Örnegin, (A) A.S 2007 yılında müsterisi (B) A.S’ne 10.000 YTL tutarında mal
satmıstır. Ödeme güçlügüne düsen (B) A.S. Aynı yıl içinde konkordato ilan etmistir.
Konkordato anlasması ile alacagın yarısının tahsilinden vazgeçilmistir. Vazgeçilen
5.000YTL (A) A.S açısından degersiz alacak (B) A.S için ise üç yıl süre ile pasifte
bekletmesi gereken kardır.
- (A) A.S. tarafından yapılması gereken muhasebe kaydı asagıdaki gibidir.
------------------------------------------- / ---------------------------------------------------
689 Olagan Dısı Gider ve Zararlar 5.000
120 Alıcılar 5.000
------------------------------------------- / ---------------------------------------------------
- (B) A.S.’nin kayıtları
------------------------------------------- / ---------------------------------------------------
320 Satıcılar 5.000
549 Özel Fonlar 5.000
------------------------------------------- / ---------------------------------------------------
- Üç yıl içerisinde zararla itfa edilemeyen vazgeçilen alacaklar fon hesabından
çıkarılarak gelir hesabına intikal ettirilecektir.
------------------------------------------- / ---------------------------------------------------
549 Özel Fonlar 5.000
679 Diger Olagandısı Gelir ve Karlar 5.000
--------------------------------------------/ ---------------------------------------------------

STOKLAR

sletmelerin ticaretini yapmak için edindigi veya ürettigi iktisadi kıymetlerin
(malların) dönem sonu itibariyle henüz satılmamıs kısmı ile henüz üretime sevk
edilmemis ilk madde ve malzemeler isletme stoklarını olusturur.
sletme stokları, her an
satılabilecek veya üretime verilebilecek kıymetlerden olustugundan bilânço sadece dönen
varlıkları içinde yer alır.
Dönem sonunda isletme stoklarının fiili envanteri çıkartılır. Fiili envanter
esnasında isletmeler kendi yapılarına uygun bir sekilde her tür malı tasnif eder ve her
türlü maldan kaç tane, kaç kilo, kaç metre oldugunu belirleyerek envanter listelerine
yazar. Envanter listelerine alınması gereken stokları belirlerken kriter, malın isletme
mülkiyetinde olup olmadıgıdır. Bu nedenle,
Satılmak üzere gönderilen konsinye mallar varsa bunlar ile kayıtlara geçirilmis
oldugu halde henüz isletmeye gelmemis yoldaki mallar envanter listelerine dahil
edilmelidir.
Satılmıs ve muhasebelestirilmis ancak henüz müsteriye yollanmamıs mallar ile
emanet olarak isletmeye bırakılmıs mallar varsa, bunlar envanter listelerine dahil
edilmemelidir.
Stok sayımlarında stoklarda bulunan her türlü hammadde, yarı mamul, mamul
ve yardımcı malzemeler ile ticari mallar ayrı yarı envanter islemine tabi tutulmalıdır.
Envanter islemlerinde;
Dönembası Stok + Dönemiçi Alıslar = Dönemiçi Satıslar + Dönemsonu Stok
esitligi saglanmalıdır.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
17
Herbir stok kaleminde kaydi envanter ile ilgili fiili envanter arasında çıkan
farkların kanuni defter kayıtlarına intikal ettirilmesi saglanmalıdır. Genel prensip olarak
stok sayım fazlalıkları ile stok sayım noksanlıkları birbirleriyle karsılastırılıp mahsup
edilemezler.
Genel olarak satın alınan veya imal edilen emtia (stoklar) maliyet bedeli ile
degerlenir. Maliyet bedeli ise satın alma maliyeti ile birlikte stokların isletme ambarına
girinceye kadar yapılan masrafları kapsar. Uygulamada isletmenin depo giderlerinin stok
maliyetine dahil edilmesinin zorunlu olmadıgı kabul edilmektedir.
Emtianın üretim, tasınma ve depolama gibi islemlere tabi tutulması asamalarında
fiziken yok olması veya kullanılamaz olması durumunda, Ticaret ve Sanayi Odaları
tarafından belirlenen fire oranları dâhilindeki tutarları satılan malın maliyetine aktarılmak
suretiyle maliyet olarak dikkate alınır. Ancak Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından
belirlenen fire oranını asan fire oranlarının gerçeklesmesi durumunda asan kısım mali
kârın tespitinde maliyet olarak dikkate alınmaz. Bu fireler kanunen kabul edilmeyen gider
olarak dikkate alınır.
Hurda döküntü, üstüpü, dese gibi imalat artıkları emsal bedeli ile degerlenir.

malat artıklarının degerleme sonucu bulunacak degerinin üretim maliyetinden
çıkartılması gerekmektedir.
VUK'a göre bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller
neticesinde degeri düsen veya imha edilen malların emsal bedeliyle degerlenmesi gerekir.
Emsal bedel tespitinin takdir komisyonlarınca yapılması gerekir.
Bozulmak, kullanım süresi geçmek vb. gibi nedenlerle imha edilen malların
imhasında önce takdir komisyonuna bedel takdiri yaptırmak sartıyla ticari kazanç ve
kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması mümkündür.
Emtia temini amacıyla kullanılan kredilere iliskin faiz ve komisyon giderlerinin
emtia maliyetine eklenmesi zorunlu degildir. Dogrudan gider yazılabilir.
Emtianın satın alınıp isletme stoklarına girdigi tarihe kadar olusan kur farkları
maliyete eklenecek, daha sonra dogan kur farları ise maliyete eklenebilecegi gibi
dogrudan gider de yazılabilecektir.
Emtianın fatura bedeline dâhil vade farkları maliyete eklenecektir. Mal alımı
borçlarının vadesinde ödenmemesi nedeniyle sonradan hesaplanan vade farkları ise
dogrudan gider yazılacaktır. Sonradan fatura edilen vade farklarında KDV oranı genel
oran olacaktır.


ndirim
skonto Ve Primler
Alıs iskontosu, satıcı tarafından mal bedelinden yapılan indirimdir. Mal alımı
anında yapılan alıs iskontosu faturada gösterilir ve alınan mal bedelinden düsülür. Belli bir
cironun asılmasına baglı olarak ödenen ciro primleri hizmet kapsamında KDV’ye tabi
tutuldugundan bu primlerin KDV matrahından indirilmesi mümkün degildir. Alınan mal
miktarına baglı olarak sonradan yapılan iskontolar müsteri tarafından satıcıya fatura
edilir. Bunlar mal alıs maliyetiyle iliskilendirilmeyip dogrudan gelir yazılır. Ciro primleri
ayrı bir hizmet olarak degerlendirildiginden % 18 oranında vergiye tabi tutulacaktır.
Ciro primine karsılık bedelsiz mal gönderilmesi halinde ciro primi gelir yazılır, bu
tutar aynı zamanda bedelsiz alınan malın alıs bedeli olarak kaydedilir.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
18
Örnegin, (X) A.S.kendisinden mal alan (Y) Ltd.Sti’ne 2007 yılı alısları nedeniyle
dönem sonunda 10.000YTL tutarında iskonto yapmıs bu iskonto karsılıgı olarak da aynı
tutarda bedelsiz mal göndermistir. Malın KDV oranı % 18’dir.
- (Y) Ltd.Sti. nin Kayıtları:
Hesaplanan Ciro primi için müsterinin ((Y) Ltd.Sti.) fatura düzenlemesi
-------------------------------------------- / ---------------------------------------------
320 Satıcılar 11.800
649 Diger Olagan Gelir ve Karlar 10.000
391 Hesaplanan KDV 1.800
--------------------------------------------/-----------------------------------------------
- Ciro primine karsılık satıcı tarafından mal gönderilmesi
------------------------------------------- / -----------------------------------------------
153 Ticari Mallar 10.000
191
ndirilecek KDV 1.800
320 Satıcılar 11.800
--------------------------------------------/ -----------------------------------------------

Dönem Sonu Stok Sayım Farkları

sletmeler dönem sonlarında stoklarının fiili envanterini ve kaydi envanterini tespit
eder. Farklılık bulunması halinde kaydi envanter fiili envanter seviyesine getirilmelidir.
Degerlemede fiili envanter sonuçları dikkate alınmalıdır. Degerleme sonucu ortaya çıkan
stok sayım noksanlıları ve fazlalıkları dogrudan gelir gider hesaplarına yansıtılmak yerine
sebebi bulunana kadar 197 ve 397 no.lu hesaplarda takip edilmelidir.
Örnegin, yıl sonu sayımında 10.000 YTL stok sayım fazlası tespit edilmistir.
Sebebi bulunamayan sayım fazlası:
--------------------------------------- 31.12.2007 ---------------------------------------------
153 Ticari Mallar hs 10.000
397 Sayım Fazlası hs 10.000
--------------------------------------- 31.12.2007 ---------------------------------------------
397 Sayım Fazlası hs 10.000
679 Olagan Dısı Gelir ve Karlar hs 10.000
--------------------------------------- 31.12.2007 ---------------------------------------------
Yıl sonu sayımında 10.000 YTL stok sayım noksanı tespit edilmistir.
Sebebi bulunamayan sayım noksanı:
--------------------------------------- 31.12.2007 ---------------------------------------------
197 Sayım Noksanı hs 10.000
153 Ticari Mallar hs 10.000
--------------------------------------- 31.12.2007 ---------------------------------------------
689 Olagan Dısı Giderler hs 10.000
689 KDV’si 1.800
197 Sayım Noksanı hs 10.000
391 Hesaplanan KDV hs 18.000
--------------------------------------- 31.12.2007 ---------------------------------------------
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
19
Sebebi bulunamayan stok sayım noksanına iliskin KDV’nin ve noksan tutarının KV.
matrahının tespitinde Kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacagı
unutulmamalıdır.

Degeri Düsen Stoklar
Satın alınan veya imal edilen emtianın maliyet bedeline nazaran degerleme
günündeki satıs bedelleri %10 ve daha fazla bir düsüklük gösterdigi hallerde, maliyet
bedeli yerine emsal bedeli ölçüsü uygulanabilir. Diger taraftan yangın, deprem, su
basması gibi afetler yüzünden veya bozulmak, çürümek, kırılmak paslanmak gibi haller
neticesinde iktisadi kıymetinde önemli bir azalıs olan emtia emsal bedelle
degerlenecektir.
Tabi afetler sonucu degeri düsen malların emsal bedelle degerlenerek ugranılan
zararın gider kaydedilebilmesi için; meydana gelen olayın itfaiye, mahkeme gibi yetkili
makamlara tespit ettirilmesi gerekir. Tespit belgeleriyle birlikte vergi dairesine müracaat
ederek emsal bedelinin takdiri istenmelidir.
Hırsızlık ve dolandırıcılık sonucu isletmeden çıkan mallar dolayısıyla olusan
zararın vergi matrahından düsülmesi mümkün degildir.
Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlıgının yangın sebebiyle mücbir sebep ilân
ettigi yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait alıs
vesikalarında indirim konusu yapılan katma deger vergisi indirilemez.
Örnegin, birim maliyet bedeli 500YTL olan 55 ekran tüplü televizyonlardan
isletmenin stoklarında 10 adet vardır. Ancak bu televizyonların degerleme günü itibariyle
piyasa fiyatı 400YTL’dir.
sletme bu TV’lerden aralık ayında birim fiyatı 420 YTL’den 4
adet satmıstır.
Degerleme günündeki satıs fiyatları maliyet bedelinin %10 altında kaldıgından bu
stoklar emsal bedelle degerlenebilir.
Emsal bedel olarak Aralık ayı ortalama satıs fiyatı esas alınacaktır.
Maliyet Bedeli : 10 X 500 = 5.000
Ortalama Satıs Fiyatı = 10 X 420 = 4.200
Maliyet Bedelinde Olusan Azalma = 800
- Degeri düsen malın diger stoklara alınması
---------------------------------- 31/12/2007 -------------------------------------------------
157 Diger Stoklar 5.000
153 Ticari Mallar 5.000
---------------------------------------- / -------------------------------------------------------
- Deger Düsüklügünün karsılık ayrılmak suretiyle giderlestirilmesi
---------------------------------- 31/12/2007 -------------------------------------------------
654 Karsılık Giderleri 800
158 Stok Deger Düsüklügü Karsılıgı 800
----------------------------------------/ --------------------------------------------------------
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
20

MADD
DURAN VARLIKLAR
Duran varlıkların bir kısmı fiili envanter yapılmasını gerektirmez. Ancak
demirbaslar gibi belli bir yerde sabit olmayan, tasınması kolay kıymetlerin dönem sonu
fiili envanterinin yapılması ve kaydi envanter sonuçları ile karsılastırılması gerekir. Sabit
kıymet noksanlıgı ya teknik yok olmadan ya da hırsızlık vb. olaylarla kıymetin isletme
dısına çıkmıs olmasından kaynaklanır. Stoklara iliskin bölümde envanter farkına iliskin
olarak yapılan açıklama bu kıymetler için de geçerlidir.
Makine ve tesisatın kullanılması için montajı zorunlu olan kıymetler montajının
tamamlandıgı dönemde sabit kıymetler içine alınır. Bu asamaya kadar yapılan islemler
yapılmakta olan yatırımlar içinde gösterilir.
VUK’un 269’uncu maddesinde iktisadi kıymetlere ait bilumum gayrimenkullerin,
gayrimenkullerin mütemmim cüzü ve teferruatının, tesisat ve makinelerin, gemiler ve
diger tasıtların, gayrimaddi hakların maliyet bedeli ile degerlenecegi düzenlenmistir.
Maliyet bedeli VUK’un 262. maddesinde; bir iktisadi kıymetin iktisap edilmesi
veya degerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara iliskin diger
giderlerin toplamı olarak tanımlanmıstır. VUK’nun 270’inci maddesine göre; amortismana
tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedeline, satın alma bedelinden baska, ödenen gümrük
vergilerinin nakliye ve montaj giderlerinin bina yıkım ve arsa tesviye giderlerinin de dahil
edilmesi zorunludur.
Satın alma sırasında yapılan noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve
tellaliye giderleri ile emlak alım ve özel tüketim vergileri ve binek otomobillere iliskin
KDV’sini maliyet bedeline dahil etme veya genel gider olarak dogrudan gider yazma
konusunda mükellefler serbesttir.
Sabit kıymetin aktife alındıgı dönemin sonuna kadar olusan kredi faizleri ve kur
farklarının maliyete ilave edilmesi zorunludur. Aktiflestirme isleminin gerçeklestigi
dönemin sonuna kadar lehe olusan kur farkları da maliyetle iliskilendirilecektir.
Aktiflestirildikten sonraki dönemlere ait olan kur farkları ve faiz giderleri ise gider veya
maliyet olarak dikkate alınabilecektir.
sletme kredilerinden sabit kıymet maliyetine pay
verilmesi zorunlulugu yoktur.
Gayrimenkulü genisletmek veya iktisadi kıymetini veya sagladıgı faydayı veyahut
verimliligini devamlı olarak artırmak amacıyla yapılan giderlerin maliyet bedeline ilave
edilmesi zorunludur.

Amortisman Uygulaması

sletme aktifine kayıtlı duran varlıkların maliyetleri belli esaslar çerçevesinde
kullanım dönemleri itibariyle gider ve maliyetlere intikal ettirilmektedir. Bu giderlestirme
sisteminin adı amortismandır. Amortisman müessesesi temel esprisini dönemsellik
ilkesinden almaktadır. Her dönemin gider ve maliyeti ilgili dönemin hasılatı ile
karsılastırılmalıdır. Sabit kıymetlere iliskin amortismanlar bilanço aktifinde negatif deger
olarak gösterilir. Dolayısıyla ilgili sabit kıymet dönem sonu itibariyle isletme bilançosunda
net degeri (amorti edilmemis tutarı ile gösterilmis olmaktadır.
Bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için, isletmede bir yıldan
fazla kullanılabilmesi, yıpranmaya asınmaya veya kıymetten düsmeye maruz bulunması
ve isletme aktifine kayıtlı bulunması gerekmektedir.
Bu nedenle mülkiyeti muhafaza kaydıyla satıslarda ve kiralamalarda amortisman
mülkiyet sahibince veya kiralayan tarafından ayrılır. Reklam panoları baskasının mülkü
üzerinde de bulunsa isletme tarafından envantere alınır ve amortismana konu edilir.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
21
Mükellefler degerleme gününde envantere dahil olan ve kullanılma sartı
aranmaksızın kullanılmaya hazır halde bulunan iktisadi kıymetler için amortisman
ayrılabileceginden, kullanılabilmesi kayıt ve tescile tabi tasıtların, ilgili sicillerine kayıt ve
tescil islemi yapılmak sartıyla aktife alındıkları dönemden itibaren amortismana tabi
tutulması gerekir. Tasıtlar için kayıt ve tescil islemi yapılmadan amortisman ayrılamaz.
Amortismanın konusu, isletmede birden fazla yıl kullanılacak sabit kıymetlerdir.
Sabit kıymetler faydalı süreleri dahilinde esit yüzdelerle amorti edilir. VUK’a göre
amortisman süresi amortismana tabi varlıkların faydalı ömürleridir.
ktisadi ve teknik
açıdan bütünlük arz eden kıymetler oran, yıl ve yöntem olarak aynı çerçevede
amortismana tabi tutulur.
01.01.2004 tarihinde itibaren satın alınan AT
K’ler için 333, 339 ve 365 no’lu
VUK Genel tebliglerinde yer alan faydalı ömür süreleri ve amortisman oranları esas
alınarak amortisman ayrılacaktır. Bu listelerde yer alan oranlardan daha az oranda
amortisman ayrılabilir ancak bu sekilde amortisman süresinin uzatılması mümkün
degildir.
C Amortisman Hesaplama Yöntemleri
Normal Amortisman: Normal amortisman, iktisadi kıymet için amortisman
süresi içerisinde esit oranda amortisman ayrılmasını ifade eder. Bu yöntemde önce
iktisadi kıymetin faydalı ömürleri belirlenir. Bir rakamı belirlenen süreye bölünerek
amortisman oranı bulunur. Örnegin aktife alınan iktisadi kıymetin faydalı ömrü 5 yıl
olarak belirlenmis ise, amortisman oranı 1/5= %20 olarak hesaplanır. Mükellefler
amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin degerlerini, Maliye Bakanlıgınca tespit ve ilan
olunan faydalı ömür ve amortisman oranlarını dikkate alarak yok ederler.
Azalan Bakiyeler Usulü ile Amortisman: Azalan bakiyeler usulünde
amortisman, bir tesvik uygulaması niteligindedir. Yeni bir duran varlık iktisap eden
mükelleflerin, ilk yıllarda daha fazla amortisman ayırmak suretiyle, baslangıçta
ödeyecekleri verginin bir kısmının daha sonra alınması ve bu suretle belirli bir mali imkan
saglanması öngörülmüstür. Ancak bu usulde amortisman ayırmak isteyen mükellefler bu
seçimlerini amortismanın ilk yılında yapmak zorundadırlar. VUK'nun mükerrer 315.
maddesine göre; yalnızca bilanço esasına göre defter tutan mükellefler amortismana tabi
iktisadi kıymetlerini azalan bakiyeler üzerinden amortisman yöntemi ile yok edebilirler.
Dolayısıyla isletme hesabı esasına göre defter tutanlarla, serbest meslek erbabı ve GMS

sahipleri bu usule göre amortisman ayıramazlar.
Azalan bakiyeler usulü ile amortisman, normal amortismanın iki katı oranında ve
varlıgın her yıl net degeri üzerinden ayrılır. Azalan bakiyeler usulüyle amortisman
ayrılırken amortisman oranı % 50’yi geçemez. Amortisman süresi de normal amortisman
oranına göre hesaplanan süreyi geçemez. Bu sürenin son yılına devreden bakiye deger,
son yılda tamamen yok edilir.
Kıst Amortisman: Binek otomobillerin aktife girdigi hesap dönemi için ay kesri
tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar kıst amortisman ayrılır. Tasfiye,
birlesme ve devir, nevi degisikligi ve bölünme, adi ortaklıklarda ortak degisimi hallerinde
de kıst amortisman hesaplaması yapılır. Binek otomobillerde ilk yıl ayrılmayan
amortisman, itfa süresinin son yılında yok edilir.
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
22
Fevkalade Amortisman: Amortismana tabi iktisadi kıymette; yangın, deprem,
su basması gibi afet neticesinde deger kaybı olusması, yeni icatlar nedeniyle teknik verim
ve kıymetinin düserek tamamen veya kısmen kullanılamaz hale gelmesi, cebri çalısma
nedeniyle normalden fazla yıpranmaya tabi olması gibi hallerde iktisadi kıymetler,
fevkalade amortisman oranları üzerinden amortismana tabi tutulabilir. Fevkalade
amortisman hesaplandıgı durumlarda ayrıca normal amortisman hesaplanmaz.
Fevkalade amortisman oranı, her olaya özgü olmak kaydıyla mükellefin
müracaatı üzerine Maliye Bakanlıgınca tespit edilmektedir.
C Amortismanlar ile
lgili Özellikli Durumlar
- Her iktisadi kıymet için ayrı amortisman usulü kullanılabilir. seçilen amortisman
usulü sonraki yıllarda degistirilemez, ancak azalan bakiyeler usulünden normale
dönülebilir.
- Teblig ile belirlenen oranlardan daha düsük oranda amortisman ayrılabilir ancak
amortisman süresi uzatılamaz.
- Amortisman oranları degistirildiginde; yeni oranlar degisikligin yapıldıgı hesap
döneminden itibaren geçerlidir. Önceden alınmıs ve amortisman ayrılmaya devam edilen
tüm iktisadi kıymetler yeni oranlara ve faydalı ömürlerine göre itfa edilecektir. Faydalı
ömür ve amortisman oranları degistirilen iktisadi kıymetlerin net defter degerlerinin, ilgili
iktisadi kıymete iliskin olarak ilan edilen yeni faydalı ömür süresinden, amortisman
ayrılmıs olan sürenin tenzili suretiyle kalan amortisman süresi esas alınarak itfa edilmesi
gerekmektedir. Söz konusu iktisadi kıymetler için geçmis hesap dönemlerinde ve geçici
vergi dönemlerinde ayrılmıs olan amortisman tutarlarına iliskin olarak herhangi bir
düzeltme yapılmayacaktır.
Örnegin, 2004 yılında alınmıs bir AT
K’in Faydalı ömrü 7 yıl amortisman oranı
%14,28 olarak belirlenmistir. Bu iktisadi kıymetin faydalı ömrü bakanlık tarafından
degistirilmis ve 5 yıl olarak belirlenmistir. Atik için 2 yıl amortisman ayrıldıgından kalan
amortisman süresi 3 yıl olacaktır. Bu durumda net defter degeri için yeni amortisman
oranı = 1/(5-2) = %33,33.
- Gayrimenkullerin kullanım ömrünü uzatıcı nitelikteki harcamalar, asıl
gayrimenkulün itfa süresinden bagımsız olarak, kendi itfa süresinde itfa edilir.
- Fonksiyon ve yararlarını artırıcı nitelikteki harcamalar, asıl gayrimenkulün kalan
itfa süresi içinde esit tutarlarda itfa edilir.
- Binek otomobillere ait ÖTV ve KDV dogrudan gider yazılabilir. Kayıt ve tescile
tabi tasıtların, ilgili sicillerine kayıt yapılmadan amortisman ayrılamaz.
- Binek otomobillerde ilk yıl ayrılmayan amortisman itfa süresinin son yılında yok
edilir.

Özel Maliyet Bedelleri
Kiralanan gayrimenkullerle ilgili olarak isletmeler tarafından yapılan deger artırıcı
veya gayrimenkulü genisletici nitelikteki giderlerden kira süresi sonunda kiralayanda
bırakılacak olan kıymetler özel maliyet adını almaktadır. Bu tür harcamalar dogrudan
gider yazılmayıp aktiflestirilir. Özel maliyetler, maliyet bedeli ile degerlenir.
Özel maliyetler kira süresine göre esit yüzdelerle amortismana tabi tutulur. Kira
süresinin belirsiz olması durumunda amortisman bes yıllık süre esas alınarak
hesaplanacaktır. Özel maliyet bedellerinin itfasında kıst amortisman uygulaması
www.vergidanismani.com www.alomaliye.com
23
yapılmayacak ve azalan bakiyeler usulü kullanılmayacaktır. Özel maliyetin bir bedel
karsılıgında devredilmesi durumunda iktisadi kıymet satısı gibi islem yapılacaktır.

Sabit Kıymet Yenileme Fonu
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların
envanter defterinde kayıtlı degerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir.

sletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan
mükellefler bu farkı defterlerinde hâsılat veya gider kaydederler. Satıs kârının tespitinde
birikmis amortismanlar gelir olarak dikkate alınacaktır.
Bir isletmede satılan iktisadi kıymetin yenilenmesi zorunlu oldugunda veya
isletme yönetimince yenilemeye karar verildiginde, satıstan dogan kâr sonuç hesaplarına
intikal ettirilmeyip bilanço pasifinde üç yıl süreyle tutulabilir. Yenileme fonu adı verilen bu
düzenleme sadece amortismana tabi iktisadi kıymetlerde uygulanabilir. Yenileme fonu
olarak ayrılacak kazancın isletmeden çekilmemis olması gerekmektedir.
Diger taraftan yenileme fonunun bilânçoda izlenmesi gerektiginden bu
uygulamadan sadece bilânço usulüne göre defter tutan isletmeler yararlanabilecektir.
Elden çıkarılan iktisadi kıymetin daha önce yeniden degerlemeye veya enflasyon
düzeltmesine tabi tutulmus olması yenileme fonu ayrılmasına engel degildir.
Yenileme fonu açısından satısın pesin, vadeli ya da trampa seklinde olmasının
önemi bulunmamaktadır. Ancak dövizli bedelle satılan kıymetlere iliskin olarak sonradan
vadeli alacak nedeniyle hesaplanacak kur farkları, yenileme fonuna alınmayıp dogrudan
gelir yazılmalıdır.
Yeni alınacak kıymetin hiç kullanılmamıs olması yenileme fonu kullanımı için sart
degildir. Yalnız alınan kıymetin cins ve vasıf olarak satılan kıymetle aynı olması
zorunludur.
Yenileme fonu üç yıl içinde yeni alınan kıymetin amortismanına mahsup edilir.
Yeni kıymet alınmıs dahi olsa üç yıl içinde kullanılmayan yenileme fonu üçüncü yılın
sonunda gelir yazılmalıdır.
Örnegin, (A) A.S. Kayıtlı degeri 15.000YTL, birikmis amortismanı 12.000 YTL
olan makineyi, 10.10.2007 tarihinde 10.000YTL’ye satmıs ve satıstan dogan karı
yenileme fonuna almıstır. Sirket, 10.01.2008 tarihinde 30 milyara yeni bir makine
almıst