Forum

ZARAR EDEN KURUMLARIN VERGİ ÖDEMESİ HALİ

Ahmet Demir
Yeminli Mali Müşavir

Bilindiği üzere işletmeler dönem bilançolarını, Ticaret Kanunu hükümleri, Tekdüzen hesap planı ile muhasebe ilke ve standartları ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre düzenlerler. İşletmelerin ticari bilanço ve gelir tablolarındaki kar veya zararları Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde oluşmaktadır.
Bununla beraber vergi mevzuatı ve diğer kanunlara göre, kurum kazancından indirim yapılamayan giderler ile vergiye tabi olmayan gelirler nedeni ile ticari bilanço karı ile vergi matrahının tespitine yönelik çalışmalar sonunda ortaya çıkan mali kar veya zarar farklı olmaktadır.
İşletmelerde 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI bazen zararlı olmakta veya kanunen kabul edilmeyen giderleri kapsayacak kadar kar olmamaktadır. Bu nedenle işletmeler vergi ödemek durumunda kalmaktadırlar. Bu vergilerden sonra da zarar oluşmaktadır.
Örnek: (A) işletmesinin 31/12/1996 dönem sonunda 100.000.000.-TL Ticari bilanço zararı ve 500.000.000.-TL'de kanunen kabul edilmeyen giderleri ve 1996 yılı kurum kazancı için ödediği 50.000.000.-TL Gelir Vergisi vardır.
Vergilerin hesaplanması:
690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI (-) 100.000.000.-TL
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (+)500.000.000.-TL
Kurumlar Vergisi Matrahı (+) 400.000.000.-TL
%25 Kurumlar Vergisi 100.000.000.-TL
% 10 Fon Payı 10.000.000.-TL
Kurumlar Vergisi ve Fon Payı Toplamı 110.000.000.-TL
Gelir Vergisi Stopaj Matrahının Tespiti:
Kurumlar Vergisi Matrahı 400.000.000.-TL
%25 Oranlı Kurumlar Vergisi (-) 100.000.000.-TL
Stopaj Matrahı 300.000.000.-TL
%20 Gelir Vergisi Tevkifatı 60.000.000.-TL
% 10 Fon Payı 6.000.000.-TL

Gelir Vergisi Tevkifatı ve Fon Payı Toplamı 66.000.000.-TL
Ödenecek Vergi ve Fonlar 176.000.000.-TL


Muhasebe Kayıtları:

31/12/1996
691- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL 176.000.000.-TL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
370- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL 176.000.000.-TL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
Dönem karının bilanço hesabına devrinin kaydı.
31/12/1996
391- DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE 50.000.000.-TL
DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 50.000.000.-TL
31/12/1996
692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 276.000.000.-TL
690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI 100.000.000.TL
691- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL 176.000.000.TL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
31/12/1996
591- DÖNEM NET ZARARI 276.000.000.-TL
5910-1994 yılı indirilebilir zarar 100.000.000.-TL
5911-1994 yılı indirilemeyecek zarar 176.000.000.-TL
692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 276.000.000.-TL


Bilindiği üzere; 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI İLE 692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI hesapları çift yönlü, hem borçlu hem de alacaklı çalışan hesaplardır. İşletmenin dönem karının olması halinde alacaklı zararının olması halinde borçlu olarak çalışırlar.
Buradaki 276.000.000.-TL zararın 100.000.000.-TL' sı K.V K. 14/7 göre beş yıl içinde indirilecek, vergi ve fonlardan oluşan 176.000.000.-TL ise indirim konusu yapılmayacak mali zarardır. Bunun stopajı da ileriki yıllarda, 1995 yılı ile ilgili kar payı ödenmesi olmadığından indirilemez. Bu zarar kar dağıtımında ortakların temettülerinden düşülerek kapatılır.
İndirim konusu yapılamayan söz konusu mali zararın müteakip yıllarda tekrar kanunen kabul edilmeyen giderlere kaydedilmesi mümkün değildir.
Dönem faaliyet sonuçlarını gösteren 590- DÖNEM NET KARI ve 591- DÖNEM NET ZARARI hesapları Şirket ortaklarının payları ile Şirketin kendisinin kanuni ihtiyat olarak alacağı payları içermektedir.
Bu hesaplardaki net kar ortakların ve şirketin kanuni ihtiyatı olarak payıdır.
Zarar olması halinde ise, zarar tekrar müteakip yıllarda giderlere atılmaksızın ortaklar tarafından karşılanır.
Bilindiği üzere işletmelerin dönem faaliyet sonuçlarından pay alan, üç taraf bulunmaktadır.
Bunlardan birincisi, Devlet Vergi ve Fon alarak payını almaktadır. ikinci taraf şirkete sermaye koymuş ortaklardır. Ortaklar payını dağıtabilir kar üzerinden kar payı temettü olarak almaktadır.
Üçüncü taraf ise, şirketin kendisidir. Şirket Türk Ticaret Kanununun 466/I. ve 46G/III. Maddesine göre birinci ve ikinci tertip yedek akçe alarak ve olağanüstü yedek akçe ve fon alarak payını almaktadır.
Bu nedenle, işletmelerin faaliyet sonuçlarının tekrar gider veya gelir kalemlerine kaydedilmesi mümkün olmadığı gibi, dönem faaliyet sonucu ortaklan ilgilendiren konudur.
Bu açıklamalar doğrultusunda ödediği vergi ve fonlar nedeniyle mali zararı oluşan bir kuruma monografi şeklinde örnek verelim.
Örnek: KURUM KAZANCI VE KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLERİ HESAPLANAN VERGİ VE FONLAR OLAN VE KURUM KARINDAN FAZLA OLMASI NEDENİYLE MALİ ZARARI OLUŞAN KURUMA ÖRNEK:
Çağdaş Anonim Şirketinin 31/12/199G dönem sonu, Gelir tablosu hesapları ve kurum kazancı aşağıdaki gibi olup, kurumun vergi ve fonları aşağıdaki şekilde hesaplanır.

600- YURTİÇİ SATIŞLAR (+) 112.616.527.343.-TL
601- YURTDIŞI SATIŞLAR (+) 865.571.391.-TL
602- DİĞER GELİRLER (+) 5.915.771.721.-TL
642- FAİZ GELİRLERİ (+) 427.106.433.-TL
645- MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI (+) 109.883.659.-TL
646- KAMBİYO KARLARI (+) 233.094.659.-TL
647- REESKONT FAİZ GELİRLERİ (+) 51.991.883.-TL
673- TAZMİNAT VE CEZA GELİRLERİ (+) 284.712.619.-TL
674- DURAN VARLIK SATIŞ KARLARI (+) 1.086.305.313.-TL
679- DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR (+) 13.562.943.034.-TL
Gayri safi Satış, Gelir ve Kar Hesapları Toplamı: (+) 136.153.908.055.-TL
610- SATIŞTAN İADELER(-) (6.178.975.854.-TL)
620- SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-) (93.536.259.141.-TL)
621- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) (206.598.701.-TL)
631- PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-) (5.981.998.022.-TL)
632- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-) (11.457.373.617.-TL)
656- KAMBİYO ZARARLARI (-) (310.673.170.-TL)
657- REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) (134.486.314.-TL)
659- DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) (20.667.483.-TL)
660- KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) (116.702.120.276.-TL)
682- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER (-) (1.206.544.306.-TL)
683- TAZMİNAT VE CEZA GİDERLERİ (-) (45.339.000.-TL)
684- DURAN VARLIKLAR SATIŞ ZARARLARI (-) (118.415.409.-TL)
686- BAĞIŞ VE YARDIMLAR (-) (13.500.000.-TL)
689-DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-) (51.468.650.-TL)

maliyet gider ve zarar hesapları toplamı: (-) (135.964.419.943.-TL)
DÖNEM KARI: (+) 189.488.112.-TL

Burada görüldüğü üzere, alacak bakiyeli satış gelir ve kar hesaplarına borç, 690 no. lu hesaba alacak, borç bakiyesi veren maliyet, gider ve zarar hesaplarına alacak 690 no. lu hesaba borç verilmek suretiyle aşağıdaki şekilde kurum dönem karı veya zararı hesaplanmıştır.
690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI .
135.964.419.943.-TL 136.153.908.055.-TL
Bakiye dönem karı (+) 189.488.112.-TL


a) Kurumlar Vergisinin Hesaplanması:
690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI . . . . . . . . . . . . . . (+) 189.488.112.-TL
Kanunen kabul edilmeyen giderler . . . . . . . . . . . . . . ... . (+) 1.323.180.155.-TL
657- REESKONT FAİZ GİDERLERİ. . . . . . . . 23.288.732.-TL
(Çeklerin Reeskontu)
682- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER: 1.154.552.423.-TL
683- TAZMİNAT VE CEZA GİDERLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . 45.339.000.-TL
Toplam: 1.323.180.155.-TL
İNDİRİM VE İSTİSNALARDAN ÖNCEKİ
KURUM KAZANCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (+) 1.512.668.267.TL
İndirim ve istisnalar -
Kurumlar Vergisi Matrahı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (+) 1.512.668.267.-TL
%25 oranlı Kurumlar Vergisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378.I67.000.-TL
(1.512.668.267.-TL x %25)
Fon Payı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37.816.000.-TL
(378.167.000.-TL x %10)
Kurumlar Vergisi ve Fon Payı toplamı. . . . . . . . . . . . . . 415.983.000.-TL
b) Gelir Vergisi Tevkifat Matrahı:
İndirim ve istisnalardan önceki kurum kazancı . . . . . . . (+) 1.512.668.267.-TL
İndirimler (-) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (378.167.000.-TL)
Kurumlar Vergisi (-) . . . . . . . . . . . . . (378.167.000.-TL)
Gelir Vergisi Tevkifat Matrahı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (+) 1.134.501.267.-TL
%20 oranlı Gelir Vergisi tevkifatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226.900.000.-TL
( 1. I 34.501.267.-TL x %20)
Fon Payı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22.600.000.-TL
(226.900.00U.-TL x % 10)
996 yılı geçici vergisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.716.000.-TL
(378.167.000.-TL x % 70)
Toplam Vergiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 930.199.000.-TL
-Kurumlar Vergisi . . . . . . . . . . . . . . 378.167.000.-TL
-Fon Payı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37.816.000.-TL
-Gelir Vergisi Tevkifatı . . . . . . . . . . 226.900.000.-TL
-Fon Payı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22.600.000.-TL
Toplam 665.483.000.-TL
1997 yılı içi hesaplanan
Geçici Vergi 264.716.000.-TL
Toplam 930.199.000.-TL
1996 yılında tahakkuk eden geçici vergi............................. 73.344.000.-TL

Örnekte, Kurum kazancından indirim ve istisnalar olmadığından % 20 oranlı asgari Kurumlar Vergisi hesaplaması yapılmamıştır.
c) Muhasebe kayıtları:
ca) 1996 yılı dönem sonunda yapılan muhasebe kayıtları:


31/12/1996
691- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) 665.483.000.-TL
6911- Kurumlar Vergisi 378.167.000.-TL
6912- Gelir Vergisi 226.900.000.-TL
6913- Fon Payları 60.416.000.-TL
370- DÖNEM KARI VERGİ VE DİGER YÜKÜMLÜLÜK
KARŞILIKLARI 665.483.000.-TL
3701- Kurumlar Vergisi 378.167.000.-TL
3702- Gelir Vergisi 226.900.000.-TL
3703- Fon Payları 60.416.000.-TL
1995 yılı dönem karından Kurumlar Vergisi gelir ve fonlar ayrılmasının kaydı
31/12/1996
690- DÖNEM KARI VE ZARARI HESABI 189.488.112.-TL
692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 475.994.888.-TL
691- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIKLARI (-) 665.483.000.-TL
6911- Kurumlar Vergisi 378.167.000.-TL
6912- Gelir Vergisi 226.900.000.-TL
6913- Fon Payları 60.416.000.-TL
1996 yılı net karının hesaplanması ile ilgili işlemlerin kaydı.
31/12/1996
591- DÖNEM NET ZARARI 475.994.888.-TL
692- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 475.994.888.TL
1996 yılı dönem net karının bilanço hesabına devrinin kaydı
31/12/1996
371- DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ
VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ 73.344.000.-TL
3711- Kurumlar Vergisi 73.344.000.-TL
( geçici vergi)
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 73.344.000.-TL
1931- Kurumlar Vergisi
(geçici vergi) 73.344.000.-TL
1996 yılı ödenen geçici verginin ilgili hesaplara intikali.

Cb) 1997 yılında yapılacak Muhasebe Kayıtları ve Kar Dağıtım Tablosu:

1/1/1997
580-GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 475.994.888.-TL
5801- 1996 Yılı Zararı
591- DÖNEM NET ZARARI 475.994.888.- TL
Önceki dönem zararının devri.















Kurumlar Vergisi beyannamesi verildiğinde yapılacak kayıtlar:
30/4/1997
370- DÖNEM KARI VERGİ VE DİGER
YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI 665.483.000.-TL
3701- Kurumlar Vergisi 378.167.000.-TL
3702- Gelir Vergisi 226.900.000.-TL
3703- Fon Payları 60.416.000.-TL
371- DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE
DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ 73.344.000.-TL
3711- Kurumlar Vergisi
(geçici vergi) 73.344.000.-TL
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 592.139.000.-TL
3601-Mükellef olarak ödenecek
Vergiler ve kesintiler
36011- Kurumlar Vergisi 304.823.000.-TL
36012- Gelir Vergisi 226.900.000.-TL
36013- Fon Payları 60.416.000.-TL
1996 yılı Kurumlar Vergisinin kesinleşmesi ile ilgili işlemlerin kaydı.

1997 yılı geçici vergisinin hesaplanması:
1996 yılı kurumlar vergisi 378.167.000.-TL x % 70 = 264.716.000.-TL
30/4/1997
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 264.716.000.-TL
1931- Kurumlar Vergisi
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 264.716.000.-TL
3601- Mükellef olarak ödenecek
Vergiler ve kesintiler
36014- Geçici Vergi
1997 yılı geçici verginin tahakkukunun kaydı.

Aylık ödenecek geçici vergi tutarı; 264.716.000.-TL / 12 = 22.059.000.-TL

Geçici Verginin İlk Taksitinin Ödenmesi:

30/4/1997
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 22.059.000.-TL
3601- Mükellef olarak ödenecek Vergiler ve kesintiler
36014- Geçici Vergi 22.059.000.-TL
100- KASA 22.059.000.-TL
1001- Ulusal Paralar
Nisan 1997 ayı geçici vergisinin ödenmesinin kaydı.


Bu örnekte, kanunen kabul edilmeyen giderlerin kurum kazancına ilavesinden kaynaklanan vergiler ve fonlardan dolayı, 475.994.888.-TL mali zarar oluşmuştur. Bu zarar Kurumlar Vergisi Kanununun 14/7 kapsamında olmadığından, müteakip yıl kazançlarından indirilemez.
Çağdaş Anonim Şirketinin Kar Dağıtım Tablosu aşağıdaki şekilde düzenlenir.

Kaynak: Yeminli Mali Müşavir - Ahmet Demir
Mali Tablolar ve Uygulaması 1997





ÇAĞDAŞ ANONİM ŞİRKETİNİN
1996 YILI KÂR DAĞITIM TABLOSU

A- DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI
1- DÖNEM KÂRI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189.488.112.-TL
2- ÖDENECEK VERGİ. . . . . . . . . . . . . . . : . . . . . . . . . . . . . . . . . . (665.483.000.-TL)
- Kurumlar Vergisi (Gelir Vergisi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378.167.000.-TL
- Gelir Vergisi Kesintisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226.900.000.- TL
- Fon Payı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60.416.000.- TL
NET DÖNEM KARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (-) 475.994.888.-TL
3- GEÇMİŞ DÖNEMLER ZARARI (-)
4- BİRİNCİ TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-)
5- İŞLETMEDE BIRAKILMASI VE TASARRUFU ZORUNLU YASAL FONLAR (-)
DAĞITILABİLİR NET DÖNEM KARI
6-ORTAKLARA BİRİNCİ TEMETTÜ (-)
- Adi Hisse Senedi Sahiplerine (-)
İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine
7- PERSONELE TEMETTÜ (-)
8-YÖNETİM KURULUNA TEMETTÜ (-)
9-ORTAKLARA İKİNCİ TEMETTÜ (-)
- Adi Hisse Senedi Sahiplerine (-)
- İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine
10-İKİNCİ TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-)
11- STATÜ YEDEKLERİ (-)
12- OLAĞANDIŞI YEDEKLER (DAĞITILMAMIŞ KÂRLAR)
13- DİĞER YEDEKLER
14- ÖZEL FONLAR
B-YEDEKLERDEN DAĞITIM
1- DAĞITILAN YEDEKLER
2- İKİNCİ TERTİP YASAL YEDEKLER (-)
3- ORTAKLARA PAY (-)
- Adi Hisse Senedi Sahiplerine (-)
- İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine
4- PERSONELE PAY (-)
5- YÖNETİM KURULUNA PAY (-)
C- HİSSE BAŞINA KAR (Net dönem kârı (*)
1- Adi Hisse Senedi Sahiplerine (TL %)
2- İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine (TL %)